Sytuacje szczególne – bliźnięta, cięcie cesarskie
BLIŹNIĘTA
Większość kobiet jest w stanie wykarmić piersią więcej niż jedno dziecko, jeśli uzyska właściwą opiekę dostosowaną do sytuacji (Lawrence 2005).
Jak postępować w przypadku zdrowych, donoszonych lub prawie donoszonych bliźniąt i trojaczków?
- Zalecać wczesne, częste karmienie piersią „na żądanie”, czemu sprzyja system rooming-in oraz zapewnić pomoc fachowego, życzliwego personelu
- Stosować oddzielne karmienie dzieci do czasu, kiedy przynajmniej jedno z nich będzie ssało efektywnie – wtedy przejść na karmienie równoczesne, oszczędzające czas matki (Oslislo 2005)
- Wypisywać ze szpitala matki, które już dobrze sobie radzą z karmieniem piersią i opieką nad dziećmi, potrafią w razie potrzeby dokarmić je metodą odpowiednio dobraną do sytuacji i umiejętności dziecka (Oslislo A, Nehring-Gugulska M, Żukowska-Rubik M, 2011).
- Zapewnić matce system wsparcia (fizycznego, emocjonalnego) oraz fachowe poradnictwo laktacyjne (Oslislo 2005).
Jak postępować w przypadku powikłań noworodkowych?
- Rozpocząć stymulowanie laktacji wg planu ustalonego z matką (co najmniej 8 razy na dobę, optymalnie pompą z podwójną końcówką) (Oslislo 2004)
- Przejść na karmienie piersią najszybciej, jak to jest możliwe. Dzieci trzeba traktować indywidualnie i koordynować karmienia w zależności od wzorca żywienia każdego z nich (Oslislo 2005)
Najlepszymi pozycjami do jednoczesnego karmienia bliźniąt są:
- oboje spod pachy, podparte wałkami lub poduszkami
- oboje w pozycji klasycznej „na krzyż”
- jedno spod pachy, drugie w pozycji klasycznej
- oboje spod pachy, matka w pozycji półleżącej
Matka, karmiąc bliźniaki, może zmieniać piersi podczas każdego karmienia lub raz na dobę (wygodniejsza opcja). Trzeba zwrócić jej uwagę na konieczność bacznej obserwacji dzieci. Dziecko słabsze, mniejsze, gorzej ssące wymaga większej troski – należy je częściej bądź dłużej przystawiać do piersi. Często trzeba pomóc matce w organizacji karmienia wieloraczków, zachowując bardzo elastyczną postawę (Mikiel-Kostyra 1998).
CESARSKIE CIĘCIE
Odsetek cięć cesarskich wzrasta od 10-15% do 40% w USA!; w Polsce waha się w granicach 20%. Cięcie cesarskie jest częściej niż poród siłami natury związane z nieudanym początkiem laktacji. Z badań wynika, że jeśli mimo początkowych trudności na starcie zostaną one przezwyciężone dzięki wytężonej pracy personelu oraz matki karmiącej i jej najbliższych i uda się rozpocząć karmienie piersią w szpitalu, to sposób rozwiązania nie ma wpływu na ostateczną długość karmienia dziecka. (Ślizień-Kuczapska, 2012)
Karmienie piersią jest jak najbardziej możliwe – i wskazane – po cięciu cesarskim (AAP 2005, Oslislo 2005). Ze względu na większą niedyspozycję matki (znieczulenie, szwy, ból, zmniejszona możliwość ruchu) personel szpitala musi pomóc jej rozpocząć karmienie i przetrwać trudne pierwsze dni po zabiegu. Najlepiej wykonywać cesarskie cięcie w znieczuleniu przewodowym, ponieważ ogranicza to czas sedacji matki i umożliwia pierwszy kontakt „skóra do skóry” i pierwsze karmienie bezpośrednio po porodzie, często jeszcze na sali operacyjnej. Matka i dziecko powinni przebywać razem na sali przez cały okres hospitalizacji (AAP 2005)
Optymalny czas rozpoczęcia karmienia to okres do 6 godzin po zabiegu; jeżeli w tym czasie nie udaje się rozpocząć karmienia należy pomóc matce odciągać pokarm. Należy pamiętać, że cesarskie cięcie jest jednym z istotnych czynników ryzyka opóźnienia laktogenezy II. Jednak często przeszkodą w rozpoczęciu karmienia jest rutyna szpitalna zaburzająca laktację: oddzielenie matki i dziecka pomimo dobrego stanu obojga, pierwsze karmienie po 24 h lub później od zabiegu (Kostyra 1998).
Terapię przeciwbólową należy prowadzić w sposób jak najmniej oddziaływujący na dziecko (preferowane są podawane dożylnie paracetamol i tramadol)
Pozycje wygodne do karmienia po cięciu cesarskim:
- leżąca boczna
- klasyczna lub krzyżowa, matka w pozycji półleżącej, poduszka i dziecko ułożone wyżej na brzuchu, tak by nie uciskać okolicy rany pooperacyjnej
Zalecania laktacyjne (Ślizień-Kuczapska 2012):
- Rozpocząć karmienie piersią najwcześniej jak to tylko możliwe
- Pozostawać z dzieckiem w systemie rooming in
- Przyjmować w miarę potrzeby leki p/ bólowe bez obaw o ich działania niepożądane – są bezpieczne w dawkach zwykle zalecanych
- Kontynuować karmienie na żądanie, nie wprowadzać ograniczeń czasowych
- Odpoczywać, dbać o odżywianie i odpowiednią porcję płynów
- Stosować wszelkie możliwe techniki relaksacji – stres i zmęczenie mogą opóźniać ewolucję laktogenezy I do II .
- Wszelkie wątpliwości, co do techniki karmienia konsultować w szpitalu z doradcą/konsultantem laktacyjnym
- Mieć kogoś bliskiego do pomocy w opiece i karmieniu.
- Zwracać uwagę na możliwe wystąpienie drożdżycy brodawek i pleśniawek u noworodka (większe ryzyko związane ze stosowaniem antybiotyków po zabiegu)
Piśmiennictwo:
Lawrence RA, Lawrence RM. Breastfeeding. A Guide for the Medical Profession, Mosby 2005.
Oslislo A. Karmienie piersią bliźniąt i wieloraczków. W: Szkolenie Problemy w laktacji. Sesja 1. KUKP. 2005: 19-25
Oslislo A. Wcześniactwo a karmienie piersią. W: Szkolenie Problemy w laktacji. Sesja 1. KUKP. 2005: 27 – 38
Oslislo A., Nehring-Gugulska M. Żukowska – Rubik M.: Metody dokarmiania dzieci karmionych piersią. Standardy Medyczne/Pediatria 2010 (7): 329 – 337
Oslislo A. , Królak-Olejnik B. Kaźmierczak W.: Postępowanie poporodowe dotyczące laktacji u noworodków z ekstremalnie małą i bardzo małą urodzeniową masą ciała. Gin. Pol. 2004; 75: 298-301.
Mikiel-Kostyra K, Mazur J.: Uwarunkowania żywienia noworodków w szpitalnej opiece poporodowej. Część I: czynniki wpływające na rozpoczęcie karmienia piersią. Gin Pol 1998; 69:783-88
Żukowska – Rubik M, Oslislo A., Nehring – Gugulska M. Praca zbiorowa. Jak wspierać karmienie piersią w placówkach służby zdrowia. Wyd. II. KUKP. Warszawa 2009
Osuch K. Nehring- Gugulska M. Odciąganie i przechowywanie pokarmu. Materiały na kurs Problemy w Laktacji. CNoL. 2009
Ślizień-Kuczapska E. Powikłania ciąży i porodu. W: Karmienie piersią w teorii i praktyce. Medycyna Praktyczna, Kraków 2012
AAP. Lawrence M. Gartner, Jane Morton, Ruth A. Lawrence, Audrey J. Naylor, Donna O Hare, Richard J. Schandler i Arthur I. Eidelman. American Academy of Pediatrics. Section on breastfeeding. Breastfeeding and the Use of Human Milk, Pediatrics 2005; 115; 496-506. Opracowanie polskie: Medycyna Praktyczna – pediatria. 6/2005: 31-39. Medycyna Praktyczna – Położnictwo i Ginekologia. 1/2006:21-28.