Domowy bank mleka, czyli odciąganie i przechowywanie pokarmu oraz metody podawania dziecku

Nehring-Gugulska M, Nehring I.

Jeżeli laktacja przebiega prawidłowo, odciąganie pokarmu jest zbędne. Czasem potrzebne jest niewielkie odbarczenie przepełnionych piersi lub zmiękczenie otoczki. Zdarzają się jednak sytuacje, w których kobiety pragnące karmić swoje dziecko piersią muszą odciągać pokarm. Brak odciągania mleka może spowodować w pewnych sytuacjach obniżenie lub zanik laktacji. Odciąganie bez wskazań lub nieprawidłowo wykonywane również może mieć negatywny wpływ na laktację i wiązać się z powikłaniami. W początkowym okresie laktacji wiele kobiet boryka się z nadmierną produkcją mleka. To wtedy właśnie warto stworzyć DOMOWY BANK MLEKA. Nie trzeba kupować mieszanki ani szukać mleka od innych matek, gdy wystąpi potrzeba dokarmiania.

UWAGA! SZCZEGÓLNE WYTYCZNE NA CZAS PANDEMII COVID 19 ZNAJDZIECIE W ZAKŁADCE KORONAWIRUS

Kiedy odciągać pokarm?

W celu rozpoczęcia, inicjacji i utrzymania laktacji, kiedy dziecko z różnych przyczyn nie ssie piersi (np. wcześniak, dziecko chore, dziecko nie umie lub nie chce ssać piersi),

W celu zwiększenia produkcji pokarmu (produkcja mleka jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb dziecka),

Gdy zaistnieje potrzeba uzyskania pokarmu do dokarmiania dziecka o nieprawidłowym zwiększeniu masy ciała (dziecko ssie, ale nieefektywnie), karmienia dziecka, które nie może być karmione bezpośrednio piersią,

Jeśli matka podejmie decyzję o współpracy z placówką banku mleka kobiecego

Gdy trzeba odbarczyć piersi lub przygotować je do karmienia (w nawale, przepełnieniu piersi,w obrzęku/zastoju, zapaleniu piersi,zmiękczenie otoczki, wyciągnięcie brodawki)

Sprowokować wypływu mleka przed przystawieniem dziecka (dla dzieci niecierpliwych lub słabo ssących, przy silnym wypływie pokarmu u matki, z którym dziecko sobie nie radzi)

Jak odciągać pokarm?

Sposoby odciągania pokarmu możemy podzielić na ręczne i z wykorzystaniem różnego rodzaju laktatorów. Wybór metody zależy od konkretnej sytuacji matki i dziecka oraz od tego czy będzie to długotrwałe i regularne odciąganie.

Odciąganie ręczne – przydatne do odciągania siary i do odbarczania piersi w nawale, zmiękczania napiętej otoczki. Metoda ta jest pracochłonna, choć dostępna w każdych warunkach i tania!

Odciąganie za pomocą laktatora:

Laktatory ręczne – używane głównie do odciągania sporadycznego i częściowego. Nie nadają się do regularnego odciagania dużych ilości mleka ani do stymulacji laktacji.

Laktatory bateryjno-sieciowe – przeznaczone są do częstego odciągania większych ilości pokarmu. Wiele laktatorów ma dwufazowy system ssania (faza stymulacji i faza głębokiego odciągania), podwójną końcówkę, regulację podciśnienia i częstości zassań.

Zanim rozpoczniesz odciąganie:

Aby pobudzić odruch wypływu i wspomóc odciąganie można:

wykonać ciepły okład na pierś lub ciepły prysznic na kilka minut przed odciąganiem,
wykonać delikatny masaż w kierunku brodawki,
zastosować metody relaksacyjne (wygodna pozycja, miejsce zapewniające intymność, dobry nastrój, muzyka)
odruch może pobudzać myślenie o dziecku, odciąganie w jego obecności lub patrząc na zdjęcie albo jakiś przedmiot, który je przypomina,
odciąganie podczas karmienia dziecka drugą piersią

Odruch hamują: stres, hałas, ból, niewygoda.

Pamiętaj, że mleko zaczyna wypływać dopiero po 2 minutach! A nie natychmiast po rozpoczęciu odciągania.

Uwaga! Nie wolno forsownie wyciskać pokarmu z piersi, ściskać całego gruczołu, ponieważ powoduje uszkodzenie pęcherzyków mlecznych i prowadzi do zapalenia piersi!

Jeżeli odciągnięty pokarm ma być przeznaczony dla dziecka należy przed odciąganiem umyć ręce wodą i mydłem oraz przygotować czyste, wygotowane i osuszone naczynie.

Technika ręcznego odciągania pokarmu (opracowana przez Chele Marmet z Instytutu Laktacji w Kalifornii):

1. ułożyć kciuk powyżej otoczki, palce poniżej (2-3 cm od podstawy brodawki)

2. przycisnąć delikatnie całą pierś do klatki piersiowej nie przemieszczając palców

3. następnie zbliżyć palce do siebie lekko je obracając; nie należy przesuwać palców po skórze, tylko masować tkankę piersi objętą palcami

4. uciskać otoczkę rytmicznie, ruchem wygarniającym, nie przesuwając palców po skórze.

5. Zmieniać ułożenie palców wokół brodawki sutkowej (układaj je wg schematu 6-12, 5-11, 2-8 itd.).

Odciąganie pełne:	Odciąganie częściowe:
Odciąganie maksymalnej ilości pokarmu jaką uda się uzyskać z piersi. Wykonuje się naprzemiennie z obu piersi, według schematu Chele Marmet: 5 –7 min z jednej piersi, 5 –7 min z drugiej 3 – 5 min z pierwszej, 3 – 5 min z drugiej 2 – 3 min z pierwszej, 2 –3 min z drugiej Jednorazowe trwa 20 – 30 minut.	Odciąganie niewielkich ilości pokarmu przed lub pomiędzy karmieniami. Trwa kilka minut, do osiągnięcia zamierzonego celu np. odczucia ulgi w nawale.
Opr. Nehring-Gugulska M. W: ABC zabiegów w pediatrii. MP 2011

Odciąganie za pomocą laktatorów elektrycznych:

system symultaniczny – z obu piersi jednocześnie, przez 10 -15 min po odruchu wypływu, podwójna końcówka laktatora; Taka metoda odciągania jest optymalna i zapewnia najlepsze efekty (zwiększa ilość uzyskiwanego mleka, liczbę wypływów na jedno odciąganie, a uzyskiwane w ten sposób mleko ma wyższą zawartość tłuszczu).
systemy sekwencyjne – naprzemiennie z obu piersi; łącznie 20–30 minut, pojedyncza końcówka laktatora:
laktator dwufazowy – po 10 – 15 minut z każdej piersi od momentu wypływu (NIE TRZEBA stosować schematu Chele Marmet!!!)
laktator jednofazowy – według schematu Chele Marmet:

– 5–7 minut z jednej piersi, 5–7 minut z drugiej, delikatny masaż piersi,

–3–5 minut z pierwszej, 3–5 minut z drugiej, delikatny masaż piersi,

–2–3 minut z pierwszej, 2–3 minut z drugiej.

Gdy produkcja mleka się zwiększ, doświadczona matka zmienia piersi po ustaniu wypływu, a nie „na czas”. Gdy wypływ słabnie, można poczekać na kolejny wypływ po 1-2 minutach lub zmienić pierś.

Zasady higieny podczas odciągania pokarmu:

Miejsce do odciągania pokarmu powinno spełniać podstawowe normy sanitarne. Nie należy odciągać pokarmu w toalecie ani w miejscach w których nie ma dostępu do bieżącej wody. Jeżeli to tylko możliwe zaleca się odciąganie pokarmu w miejscu przebywania dziecka.

Przed rozpoczęciem odciągania pokarmu należy umyć dokładnie ręce i paznokcie wodą z mydłem pod ciepłą, bieżącą wodą. Nie ma dowodów na konieczność mycia piersi przed każdym odciąganiem. Pierś należy myć podczas higieny całego ciała, pod bieżącą wodą. Nie ma też dowodów na konieczność wylewania kilku pierwszych mililitrów pokarmu.

Częstość odciągania

Częstość odciągania powinna odzwierciedlać częstość naturalnego karmienia. W trakcie inicjacji laktacji optymalne jest 8 odciągnięć na dobę. A następnie 6 lub więcej razy, tak, by najdłuższa przerwa między odciągnięciami nie przekraczała 6 godzin.

Ilość odciąganego mleka: około 7. doby przynajmniej 500 ml, po 2 – 3 tygodniach około 800 ml, ale bywa, że 1000 ml, w zależności od potrzeb dziecka.

W sytuacji okresowego zmniejszenia ilości pokarmu produkcję można zwiększyć przez:

odciąganie przez 5 minut, z przerwą 15 minutową, potem przez kolejne 5 minut znów odciągać mleko. Proces powtarzać. Modyfikacja tej metody technika „Power pumping”: 10 minut odciąganie, 10 minut przerwa i jeszcze raz to samo przez 1 godzinę, powtarzać jeden raz dziennie przez 3 dni.

Zasady higieny sprzętu do odciągania pokarmu w domu:

Przed każdym odciąganiem należy umyć dokładnie ręce (wcześniej trzeba zdjąć biżuterię), piersi nie trzeba myć przed każdym odciąganiem (wystarczy zwykła higiena).
Po każdym użyciu akcesoria, które miały kontakt z pokarmem trzeba rozłożyć na części.
Akcesoria dokładnie umyć ciepłą wodą i środkiem do mycia naczyń (rekomendowane jest używanie specjalnych środków do mycia akcesoriów niemowlęcych).
Dokładnie wypłukać.
Zdezynfekować przez całkowite zanurzenie w wodzie o temperaturze 90-100 stopni przez 5-10 minut lub używając specjalnego wyparzacza, torebek do wyparzania w kuchence mikrofalowej (według instrukcji podanej przez producenta torebek).
Osuszone części laktatora przechowywać w czystym zamykanym pojemniku (w szpitalu podpisać pojemnik imieniem i nazwiskiem).
Jeśli laktator stosuje matka niemowlęcia, dopuszczalne jest także mycie w zmywarce w temperaturze 60°C, jeśli zezwala na to producent sprzętu. Aby zapobiec osadzaniu się kamienia, akcesoria można gotować w wodzie już raz przegotowanej.
Proces dezynfekcji prowadzimy z częstotliwością dostosowaną do sytuacji i wieku dziecka:

W przypadku dziecka urodzonego o czasie:

-przed każdym użyciem w 1 miesiącu życia dziecka,

– raz dziennie w 2 miesiącu życia dziecka

-2-3 razy w tygodniu od 3 miesiąca życia dziecka.

Dla dziecka urodzonego przedwcześnie

-każdorazowo, bezpośrednio przed użyciem

-optymalnym jest używanie akcesoriów jednorazowych lub do ograniczonej liczby użyć (jednodniowe).

Zasady higieny sprzętu do odciągania pokarmu w szpitalu:

W szpitalu powinno być zorganizowane odpowiednie miejsce do mycia, dezynfekcji, przechowywania sprzętu, gromadzenia pokarmu, przygotowywania do podania spełniające normy sanitarne z dostępem do bieżącej wody, prądu, wyposażone w odpowiednie urządzenia w zależności od potrzeb: chłodziarko-zamrażarka, mikrofalówka, podgrzewacz do butelek.

Problemy z odciąganiem

Kobiety odciągające pokarm mogą spotykać różnego rodzaju problemy: ból w trakcie lub pomiędzy odciąganiem, uszkodzenia skóry brodawek i otoczek, brak lub osłabienie wypływu mleka. Ból, uszkodzenia skóry i obrzęk brodawek związany jest najczęściej ze złym doborem rozmiaru lejka, lub zbyt dużym podciśnieniem podczas odciągania. Trudności z wypływem mogą być spowodowane zarówno stresem matki czy obrzękiem piersi, jak i uszkodzeniami sprzętu czy nieprawidłowym złożeniem laktatora. ÂÂÂ W razie wystąpienia wyżej wymienionych problemów należy skonsultować się z doświadczonym doradcą laktacyjnym, ponieważ nieprawidłowe używanie laktatora może zahamować laktację i wiązać się z powikłaniami u matki.

Jak przechowywać i ogrzewać pokarm?

Świeży pokarm może stać w temp. pokojowej do 6 godzin. w lodówce do 96 godzin, w zamrażarce nawet do 6 miesięcy. Czasy zależą od warunków przechowywania. Szczegóły znajdziesz TUTAJ
Świeży pokarm nie wymaga podgrzewania.
Najlepiej podgrzać pokarm w kąpieli wodnej lub podgrzewaczu do temperatury 30–36st.C (dziecko może pić również mleko o temperaturze pokojowej, ale nie chłodniejsze).
Nie rozmrażaj ani nie podgrzewaj pokarmu w kuchence mikrofalowej ani we wrzącej wodzie, ponieważ spowoduje to utratę cennych białek, witamin i innych składników oraz istnieje ryzyko poparzenia dziecka.
Podgrzane mleko powinno być zużyte w ciągu 4 godzin.
Zamrożone mleko można rozmrażać bezpośrednio przed podaniem dziecku pod bieżącą ciepłą wodą lub w ciepłej kąpieli wodnej (ok. 1 godzinę). Należy sprawdzić szczelność zamknięcia pojemnika podgrzewanego w kąpieli wodnej. Rozmrożone w ten sposób mleko trzeba podać dziecku w ciągu 4 godzin.
Pokarm kobiecy można również rozmrażać powoli, wystawiając je z zamrażarki do lodówki (ok. 12 godzin). Tak rozmrożony pokarm nieogrzane mleko można przechowywać w lodówce jeszcze przez 24 godziny lub w temperaturze pokojowej przez 4 godziny. Rozmrożonego pokarmu nie wolno powtórnie zamrażać. Rozmrożonego podgrzanego pokarmu nie można ponownie użyć.

Najlepiej nie mieszać mleka odciągniętego w różnym czasie, a jeżeli już, to z 12–24 godzin. Poszczególne porcje można mieszać jedynie po uprzednim schłodzeniu świeżej porcji w lodówce. Nie powinno się dodawać świeżo odciągniętego mleka do mleka już schłodzonego.
Pokarm należy przechowywać w najchłodniejszym miejsce w lodówce: w tylnej części półki, ale nie bezpośrednio przy ścianach lodówki. Nie przechowuj pokarmu na półkach drzwi lodówki.
Pokarm przechowywany w lodówce może się rozwarstwiać – przed podaniem dziecku należy go wymieszać delikatnie obracając butelkę lub torebkę. Należy unikać potrząsania pokarmem lub wzburzania go.

Do zamrażania mleka używaj butelek na pokarm lub torebek. Nie napełniaj butelek ani torebek powyżej 3/4 objętości, ponieważ mleko zwiększa swoją objętość w wyniku mrożenia.
Oznaczaj butelki lub torebki datą odciągnięcia.

U niektórych kobiet pod wpływem nadmierna aktywności enzymu lipazy, która rozkłada tłuszcze, odciągnięte mleko ma nieprzyjemny zapach i specyficzny posmaku. Może ono być bezpiecznie podawane dziecku, a taka zmiana smaku i zapachu nie przeszkadza większości niemowląt. Dlatego przed zamrożeniem większej ilość mleka należy zrobić test czy mleko będzie dziecku smakowało.
Jeżeli dziecko rozpoczęło karmienie, ale nie spożyło całej porcji mleka, dopuszczalne jest ponowne podanie tej samej porcji, chyba, że minęły już 1-2 godziny od zakończenia karmienia, wówczas należy wylać resztę mleka.

Pojemniki

Do przechowywania pokarmu przeznaczone są specjalne torebki lub pojemniki, które są wygodne w użyciu, ze względu na obecność podziałki i kompatybilność z laktatorem. Można również wykorzystać pojemniki plastikowe z pokrywką przeznaczone do kontaktu z żywnością, które nie zawierają bisfenolu A (BPA).

Okres przechowywania

Okres przechowywania pokarmu zależy od miejsca przechowywania i temperatury. Należy zawsze korzystać z aktualnych wytycznych przechowywania pokarmu.

Metody dokarmiania dzieci karmionych piersią

Najlepszy sposób dokarmiania dziecka karmionego piersią to taki, który:

jest właściwy dla sytuacji dziecka: jego wieku, dojrzałości, stanu ogólnego, wielkości jamy ustnej, przewidywanego czasu stosowania dokarmiania,
odpowiada rodzicom: będą potrafili prawidłowo i samodzielnie nakarmić dziecko i zgadzają się go stosować,
zapewnia higienę: sprzęt łatwo utrzymać w czystości i wyparzyć (dom) lub wysterylizować (szpital),
pomaga dziecku wrócić do ssania piersi.

Nie ma dowodów wskazujących na wyższość jednej metody nad drugą.

Istnieje wiele urządzeń, którymi można posłużyć się, chcąc nakarmić niemowlę karmione piersią:

kroplomierze,
pipetki do karmienia, strzykawka
kubeczki do karmienia,
łyżeczki do karmienia,
zestaw łyżeczki,
dreny do karmienia „po palcu”,
dreny przy piersi (komercyjny – system wspomagania karmienia [SNS], i niekomercyjny),
butelki i smoczki specjalistyczne,
butelki i smoczki – różne typy.

Każda metoda ma wady i zalety, jest bardziej lub mniej skomplikowana, wymaga nauki, a źle użyta może być przyczyną dławienia, krztuszenia, zmęczenia, awersji do piersi lub innych problemów z karmieniem. Osoba, która zaleca konkretną metodę dokarmiania, musi ocenić swoje umiejętności i doświadczenie w jej stosowaniu.

Piśmiennictwo:

Marmet C. Manual Expression of Breast Milk. The Marmet Technique. Franklin Park, Illinois: La leche League International, 1988. Publication No. 27

ABM Clinical Protocol #8: Human Milk Storage Information for Home Use for Full-Term Infants (Original Protocol March 2004; Revision #1 March 2010) Breastfeeding Medicine Volume 5, Number 3, 2010

Meier PP, Engstrom JL, Janes JE, Jegier BJ, Loera F. Breast pump suction patterns that mimic the human infant during breastfeeding: greater milk output in less time spent pumping for breast pump-dependent mothers with premature infants. J Perinatol. 2012 Feb;32(2):103-10. doi: 10.1038/jp.2011.64. Epub 2011 Aug 4. Erratum in: J Perinatol. 2012 Feb;32(2):160.

Post ED, Stam G, Tromp E. Milk production after preterm, late preterm and term delivery; effects of different breast pump suction patterns. J Perinatol. 2016 Jan;36(1):47-51. doi: 10.1038/jp.2015.152. Epub 2015 Nov 5.

Bernatowicz-Łojko U, Wesołowska A. Zasady postępowania z pokarmem kobiecym.

http://bankmleka.pl/wp-content/uploads/2012/03/ZASADY-POSTEPOWANIA-Z-MLEKIEM-MATKI-DLA-JEJ-BIOLOGICZNEGO-DZIECKA-PRZEBYWAJACEGO-W-SZPITALU-Ula-Ola-28-12-13.pdf

Nehring‑Gugulska M., Żukowska‑Rubik M.: Metody dokarmiania dzieci karmionych piersią. Standardy Med. Ped. 2010; 2: 329–237.

Karmienie piersią w teorii i praktyce. Praca zbiorowa pod red. Nehring-Gugulska M, Żukowska-Rubik M, Pietkiewicz A. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna; Wydanie II poprawione. 2017

ZADANIE:

Czy w czasie nawału pokarmu jest wskazane odciąganie pokarmu laktatorem elektrycznym do całkowitego opróżnienia piersi?
Jaki typ odciągacza będzie najwygodniejszy dla pracującej 6 godzin dziennie matki 5 – miesięcznego niemowlęcia?
Jakie zalecenia dasz matce 3 miesięcznego dziecka, która w soboty i niedziele ma po 8 godzin wykładów na uczelni?

Ad.1 Nie. Prowadziłoby do nadmiernej stymulacji gruczołu i spowodowało nadprodukcję pokarmu.

Ad.2Ręczny, ewentualnie zasilany akumulatorem; matka powinna ściągnąć pokarm w pracy 1 raz, przechować w lodówce dla dziecka na następny dzień.

Ad. 3 Przygotowanie w ciągu tygodnia zapasu pokarmu na dni nieobecności, ściągnięcie pokarmu 2 lub 3 razy (zależnie odÂ stopnia przepełniania się piersi) w czasie przerw w wykładach. Przechowywanie w lodówce, ew. zamrażalniku.