Centrum Nauki o Laktacji im. ANNY OSLISLO

Jak prawidłowo przystawiać dziecko do piersi?

Monika Żukowska-Rubik, Magdalena Nehring – Gugulska

Prawidłowy mechanizm ssania piersi przez dziecko jest jednym z ważniejszych warunków udanego karmienia piersią. Ssanie jest rytmicznym ruchem, który jest możliwy dzięki prawidłowej budowie i funkcji całego aparatu oralnego: języka, szczęki, żuchwy, warg i policzków. Budowa jamy ustnej i prawidłowość odruchów ssania, szukania powinny być ocenione w ciągu 12 godzin od porodu przez lekarza neonatologa lub pediatrę [1]. Wszelkie nieprawidłowości muszą być odnotowane w dokumentacji dziecka i powinno się jeszcze w szpitalu podjąć stosowną interwencję: konsultacja doradcy laktacyjnego, konsultacja neurologopedy, frenotomia (w przypadku krótkiego wędzidełka podjęzykowego) [2].

Zanim dziecko rozpocznie ssanie (suckling) musi nastąpić uchwycenie piersi (attachment, latch on). Od sposobu uchwycenia piersi zależy ułożenie piersi w buzi dziecka i efektywność ssania – pobierania pokarmu.

U wielu gatunków ssaków osesek samodzielnie chwyta pierś. U człowieka prawidłowe uchwycenie i ssanie zależy od sposobu, w jaki matka przystawi dziecko do piersi. W tym celu mama musi przyjąć wygodną pozycję – patrz rozdz. 7. Pierwsze karmienie. Następnie chwycić pierś czterema palcami od spodu, kciuk ułożyć na piersi (chwyt C), daleko od otoczki, aby nie ograniczać dziecku dostępu [3].

Uchwycenie piersi

faza przygotowania – matka drażni brodawką okolicę podnosową dziecka. Prawidłową reakcją będzie szerokie otworzenie buzi i wysunięcie języka (ryc.1).

Faza uchwycenia – w momencie kiedy niemowlę szeroko otwiera buzię (jak do ziewnięcia) (ryc. 2) wykonuje ono równocześnie ruch główką do przodu i chwyta pierś. W niektórych sytuacjach matka delikatnie przysuwa główkę nakładając otwartą buzię na pierś kierując brodawkę w stronę podniebienia. Istotne jest, by nie wsuwać piersi do przymkniętej buzi ani też nie pozwalać dziecku wciągać brodawki do środka jamy ustnej. Wszystkie czynności związane z przystawianiem dziecka muszą być spokojne i delikatne. [2]

Oto cechy prawidłowego uchwycenia piersi (ryc. 3) [2]:

kąt pomiędzy wargami	rozwarty powyżej 130º
wargi	dolna warga wywinięta, górna odchylona
nos i broda	czubek nosa blisko piersi, broda dotyka piersi
policzki	nie zapadają się
głębokość	duża część otoczki w buzi dziecka (1,5 – 2 cm od podstawy brodawki)
pozycja	dolna warga obejmuje większą część otoczki niż górna
Mlaskanie, cmokanie	nieobecne
Odczucia matki	ssanie nie wywołuje bólu u matki dyskomfort tylko na początku karmienia
Brodawka po karmieniu	Okrągła, nie spłaszczona

Prawidłowe ssanie jest konieczne do efektywnego pobierania pokarmu z piersi. Składa się z dwóch faz – fazy zasysania, kiedy buzia jest szeroko otwarta, język opuszcza się w dół, a wewnątrz jamy ustnej powstaje podciśnienie oraz fazy kompresji, kiedy następuje zwarcie szczęki i żuchwy, język przesuwa się do góry i następuje połknięcie mleka. Po kilku pierwszych szybkich ruchach ssących uruchamia się odruch wypływu mleka (oksytocynowy). Wyraźnie widać zmianę rytmu ssania, staje się teraz miarowe, wolniejsze, głębsze. Wyraźnie słychać odgłos połykania. Tuż po przełknięciu porcji mleka dziecko robi szybki wydech, ten odgłos przypomina sapnięcie lub głoskę „k”. (głoska „k”). Aby opróżnić pierś regularne połykanie powinno trwać minimum 10 minut z jednej piersi [2,3].

Oto cechy prawidłowego ssania [3]:

Ruchy ssące	obecne głębokie, wolniejsze niż przed wypływem (zmiana rytmu!)
Serie zassań	długie (10-30 zassań w serii)
Rytm ssania	miarowy ok. 1/sekundę, z krótkimi przerwami między seriami zassań
Połykanie	Obecne Regularne Stosunek zassań do połknięć 1:1; 2:1, 3:1
Długość	minimum 10 minut z jednej piersi

Jeżeli dziecko chwyciło pierś nieprawidłowo, trzeba przerwać karmienie wkładając czubek palca w kącik ust dziecka (ryc. 4) i powtórzyć przystawianie od początku.

Pamiętaj! U płaczącego dziecka język cofa się i unosi do góry. Nie jest możliwe uzyskanie prawidłowego uchwycenia piersi. Najpierw uspokój dziecko, a następnie przejdź do przystawiania.

O nieprawidłowym uchwyceniu piersi (ryc.5) świadczy [3]:

• wąski kąt ust, zwinięty „jak u karpia”, w buzi dziecka jest tylko brodawka, dziecko nie może pobierać pokarmu z piersi, szybko zasypia albo niepokoi się
• wciągnięte wargi
• płytkie uchwycenie samej brodawki – uszkadza brodawkę, a matka odczuwa ból przez cały czas karmienia.
• zmarszczona otoczka
• spłaszczenie brodawki po karmieniu

Ryc. 5. Nieprawidłowe uchwycenie. MEDELA PolskaO nieprawidłowym ssaniu świadczy [3]:

• zapadanie się policzków, cmokanie – nieszczelność, brak podciśnienia w jamie ustnej, nieefektywne ssanie, połykanie powietrza
• brak głębokich ruchów ssących, brak miarowego połykania – dziecko nie pobiera pokarmu

Pamiętaj! Większość problemów z laktacją wynika ze nieprawidłowego mechanizmu ssania!

Konsekwencjami nieprawidłowego mechanizmussania mogą być [3]:

• płacz, rozdrażnienie, odmawianie piersi
• obrzęk piersi/zastój pokarmu
• zatkanie przewodu mlecznego
• zmniejszenie produkcji mleka

Zarówno sposób przystawiania jak i sposób ssania można skorygować. Jednak im dłużej noworodek utrwala sobie nieprawidłowy nawyk, tym trudniej go od tego odzwyczaić.

Pamiętaj! Im szybciej zgłosisz się do doradcy laktacyjnego, im szybciej nieprawidłowości zostaną skorygowane, tym skuteczniej zapobiegniesz problemom!

Piśmiennictwo:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 września 2010 w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz. U. Nr 187, poz. 1259). Nowelizacja z dn. 20 września 2012 roku (Dz.U.12.1100 z dn. 4.10. 2012).
2. Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M., Stobnicka-Stolarska P, Paradowska B. PROTOKÓŁ OCENY UMIEJĘTNOŚCI SSANIA PIERSI. Standardy med. 2013, 6 (w druku).
3. Żukowska-Rubik M, Nehring-Gugulska M. Sztuka karmienia piersią. W: Karmienie piersią w teorii i praktyce. Podręcznik pod redakcją Nehring-Gugulskiej M, Żukowskiej-Rubik M, Pietkiewicz A. Medycyna Praktyczna, Kraków 2012; 69-76.