KARMIĘ PIERSIĄ – MAM PRAWO DO ODMOWY SZTUCZNEGO KARMIENIA
Zuzanna Godyń-Myśliwy
Z dostępnych badań wynika, że przynajmniej POŁOWA polskich noworodków jest dokarmiana mlekiem modyfikowanym w szpitalu, czyli na początku ich mlecznej drogi. (1,2) Z naszej Ankiety wynika, że 70%!!! Czy wiecie ile procent dzieci na tym etapie rzeczywiście wymaga dokarmiania ze względów medycznych? Maksymalnie kilkanaście!
A nawet jeśli dokarmianie jest konieczne, to nie mieszanka jest pokarmem pierwszego wyboru. Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej (SOOO) wyraźnie wskazuje na odpowiednie postępowanie: „w przypadku stwierdzenia nieskutecznego karmienia piersią należy zdiagnozować problem na podstawie oceny umiejętności ssania i wdrożyć postępowanie zgodnie z aktualną wiedzą na temat laktacji w celu umożliwienia skutecznego nakarmienia noworodka mlekiem matki z piersi, a jeżeli nie jest to możliwe – odciągniętym mlekiem matki.” (XIII 3.4 SOOO)
Mamo droga, jeśli Twój noworodek wymaga dokarmiania, pamiętaj, że personel szpitala ma obowiązek udzielenia pomocy w zakresie laktacji z uwzględnieniem odciągnięcia i podania pokarmu kobiecego (w tym siary).
Możesz tego wymagać! Gwarantowana matkom przez SOOO pomoc dotyczy:
– nauki poprawnego karmienia piersią
– instruktażu ręcznego odciągania siary w pierwszych dobach (szczególnie w I dobie życia noworodek potrzebuje tylko kilku mililitrów pokarmu na porcję i w sytuacji, gdy dziecko nie przystawia się do piersi lub jest oddzielone od matki, zwykle można to zapotrzebowanie zaspokoić dzięki odciągnięciu tych cennych kropel siary)
– zapewnienia odpowiedniego sprzętu do odciągania mleka i pomocy w jego używaniu
– zapewnienia, w miarę możliwości, mleka z banku mleka kobiecego dla noworodków urodzonych przedwcześnie, jeśli jeszcze nie wystarcza mleka mamy.
Jeśli, mimo podjęcia prawidłowych działań inicjujących i stymulujących laktację, karmienie jest nieefektywne i brakuje odciąganego mleka mamy, wcześniak i dziecko chore powinno otrzymywać mleko z banku mleka, które jest dostępne bezpłatnie. Jeśli noworodek zdrowy, donoszony, na podstawie decyzji lekarza, musi być dokarmiany mlekiem modyfikowanym, personel ma obowiązek udzielić matce informacji na ten temat oraz odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. (XIII 3.5 SOOO)
Personel medyczny nie może podawać mieszanki bez udzielenia informacji opiekunowi dziecka i bez uzasadnienia medycznego! W naszego badania wynika, że 25% mam nie pytano o zgodę na podanie mieszanki dziecku! Ale też 37% czuło się zachęconych do podania mieszanki!? Aż 20% mam usłyszało, że nie ma pokarmu…
Obowiązek informacji wynika też z ogólnych norm, czyli Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta: „pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do uzyskania od lekarza przystępnej informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć́ następstwach ich zastosowania […]”. (Art. 9 ust.2) Co to znaczy w kontekście laktacji? Mama noworodka, który wymaga dokarmiania, powinna uzyskać od personelu informację, z jakiego powodu tak się dzieje, jakie działania są proponowane i jakie będą miały konsekwencje. Gdy opiekun jest już poinformowany – może podjąć decyzję zgodnie z art. 16: „Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody, po uzyskaniu informacji w zakresie określonym w art. 9.”. W przypadku noworodka mowa oczywiście o zgodzie rodzica.
Mamo, masz prawo do wiedzy na temat wszystkich czynności, które dotyczą twojego dziecka!
Polskie mamy widzą reklamy mleka sztucznego (70%!!!), w przychodniach (40%), w szpitalach (38%) i w szkołach rodzenia (15%). Przypominamy, że zgodnie Dyrektywą Komisji Europejskiej 2006/141/WE zaimplementowaną do polskiego prawa (Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia) w 2007 roku, oraz Rozporządzeniu MZ dotyczącym środków żywieniowych specjalnego przeznaczenia, reklamowanie produktów do początkowego żywienia niemowląt jest mocno ograniczone. Ponadto SOOO zabrania tego na terenie placówek prowadzących edukację przedporodową i sprawujących opiekę nad kobietami w okresie ciąży, po porodzie i noworodkami. Zatem rodzice nie powinni otrzymywać w szkole rodzenia, przychodni czy szpitalu ulotek, próbek, akcesoriów związanych z mlekiem modyfikowanym. Niestety prawie 30% mam dostało je w szpitalu!
Dlaczego powinniśmy walczyć o prawo do karmienia noworodków i niemowląt pokarmem matki i maksymalnie ograniczać dokarmianie preparatami zastępującymi mleko kobiece?
– jeśli w czasie dokarmiania mieszanką nie stymuluje się laktacji laktatorem, to szansa na udaną laktację spada,
– u mamy wzrasta ryzyko zaburzeń i niepowodzenia laktacji ze wszystkimi konsekwencjami tego stanu rzeczy: między innymi brakiem korzyści zdrowotnych z karmienia piersią dla mamy i dziecka, zwiększonym ryzykiem depresji poporodowej, obciążeniem ekonomicznym w związku z kosztami mleka modyfikowanego,
– jednorazowe podanie mieszanki zmienia skład flory jelitowej dziecka nawet na 4 tygodnie!
– według najnowszych doniesień podawanie mleka modyfikowanego w pierwszym tygodniu życia dziecka zwiększa ryzyko rozwinięcia alergii IgE-zależnej u niemowląt karmionych piersią. Zgodnie z zaleceniami European Academy of Allergy and Clinical Immunology powinno się unikać takiej praktyki i dążyć do dokarmiania noworodków tylko pokarmem kobiecym.
Mamo, jeśli Twoje dziecko wymaga dokarmiania zasugeruj, że chętnie odciągniesz dla niego swoje mleko! Szpital powinien Ci zapewnić sprzęt do tego, ale jeśli go nie ma, dasz radę, prawda?
Mamo, jeśli prawo do odmowy sztucznego karmienia twojego dziecka zostało złamane, możesz: zwrócić się do szpitala z prośbą o wydanie dokumentacji medycznej, złożyć skargę do dyrekcji placówki, zgłosić ten fakt do:
– Rzecznika Praw Pacjenta,
– rzecznika odpowiedzialności zawodowej lekarzy przy okręgowej izbie lekarskiej, do której lekarz należy – jeśli nie akceptuje się odpowiedzi dyrektora placówki, w której pracuje lekarz; – rzecznika odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych przy okręgowych izbach pielęgniarek i położnych – gdy nie akceptuje się odpowiedzi dyrektora placówki, w której pracuje pielęgniarka lub położna,
– zwrócić się o pomoc do Fundacji Rodzić po Ludzku.
W razie poważnych naruszeń związanych z udzielaniem świadczeń medycznych można złożyć zawiadomienie do prokuratury lub pozew o odszkodowanie lub zadośćuczynienie do sądu cywilnego. W określonych przypadkach można także złożyć wniosek do wojewódzkiej komisji ds. orzekania o zdarzeniach medycznych, która podlega rzecznikowi praw pacjenta. Skorzystanie z tych ścieżek wymaga indywidualnej analizy.
Opr. Lek. Zuzanna Godyń-Myśliwy
Centrum Nauki o Laktacji
Konsultacja: r. pr. dr Joanna Uchańska, kancelaria Chałas i Wspólnicy
Kampania Karmię! Mam prawo!
Maj 2023
Przydatne informacje prawne:
Dyrektywa Komisji Europejskiej 2006/141/WE (utraciła moc, zastąpiło ją Rozporządzenie Parlamentu EU 609/2013)
Reklama preparatów do początkowego żywienia niemowląt była ograniczona do publikacji wyspecjalizowanych w opiece nad dziećmi i do publikacji naukowych, co ważne zgodnie z unijnymi wytycznymi mogła zawierać jedynie informacje naukowe i rzeczowe, a te nie mogą dawać do zrozumienia ani nie wywoływać przekonania, że karmienie z butelki jest równoważne lub przewyższa karmienie piersią.
Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia
W zaimplementowanych w Polsce przepisach do ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia określono, że reklama preparatów do początkowego żywienia niemowląt może być prowadzona wyłącznie w publikacjach popularnonaukowych specjalizujących się w upowszechnianiu wiedzy z zakresu opieki nad dzieckiem lub w publikacjach naukowych i musi być ograniczona do informacji potwierdzonych badaniami naukowymi. Informacje zawarte w reklamie nie mogą sugerować, że karmienie sztuczne jest równoważne lub korzystniejsze od karmienia piersią. Co jednak ważne – zabrania się oferowania lub dostarczania przez producentów lub dystrybutorów preparatów do początkowego żywienia niemowląt oraz przedmiotów służących do karmienia niemowląt, ich próbek lub innych przedmiotów tego typu o charakterze promocyjnym – konsumentom, w tym przede wszystkim kobietom ciężarnym, rodzicom niemowląt lub członkom ich rodzin, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, bezpłatnie lub po obniżonej cenie.
Rozporządzenie MZ dot. środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego.
Zgodnie z nim materiały informacyjne i edukacyjne kierowane do kobiet w ciąży oraz matek niemowląt i małych dzieci dotyczące żywienia niemowląt mają zawierać informacje dotyczące: 1) korzyści płynących z karmienia naturalnego i wyższości tego karmienia nad karmieniem sztucznym; 2) właściwego żywienia kobiet karmiących oraz przygotowania do karmienia piersią i utrzymania tego procesu; 3) możliwych negatywnych skutków dla karmienia piersią w przypadku częściowego karmienia za pomocą butelki; 4) trudności w powrocie do karmienia piersią, jeżeli zostanie podjęta decyzja o karmieniu sztucznym; 5)odpowiedniego stosowania preparatu do początkowego żywienia niemowląt, jeżeli jest to konieczne ze względu na prawidłowe żywienie niemowląt.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz.U. 2018 poz. 1756)
Podmioty wykonujące działalność leczniczą prowadzące edukację przedporodową nie prowadzą działań reklamowych i marketingowych związanych z preparatami do początkowego żywienia niemowląt i przedmiotów służących do karmienia niemowląt, a także w podmiocie wykonującym działalność leczniczą sprawującym opiekę nad kobietami w okresie ciąży, po porodzie i noworodkami nie prowadzi się działań reklamowych i marketingowych związanych z preparatami do początkowego żywienia niemowląt i przedmiotów służących do karmienia niemowląt, aby zmniejszyć ryzyko przedwczesnej rezygnacji z karmienia piersią. (IV.7 SOOO)
Żródła wiedzy:
- Karmienie piersią w Polsce. Raport 2015. Centrum Nauki o Laktacji. http://femaltiker.pl/wp-content/uploads/2015/05/Raport_Karmienie_Piersia_w_Polsce_20151.pdf
- Królak-Olejnik B, Błasiak I, Szczygieł A. Promotion of breastfeeding in Poland: the current situation. J Int Med Res 2017;45(6):1976-84, https://doi.org/10.1177/0300060517720318
- Wilińska M, Zejda J, Brożek G, Musialik-Świetlińska E, Świetliński J. Realizacja procedur sprzyjających karmieniu piersią w szpitalach w Polsce – wyniki badania ankietowego 2008/2009. Standardy Med Pediatr 2009;6(7):1056- -1064.
- Bernatowicz-Łojko U, Wesołowska A. udział pokarmu kobiecego w żywieniu dzieci do drugiego roku życia w Polsce na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego. Standardy Medyczne 2012; 2.
- Fajdek Joanna. Ocena przebiegu karmienia piersią w populacji dzieci 3 letnich na terenie miasta Żory. Praca magisterska, Śląski Uniwersytet Medyczny, 2013
- Zagórecka E, Motkowski R, Stolarczyk A, Socha P, Piotrowska-Jastrzębska J, Socha J. Karmienie naturalne w żywieniu niemowląt z wybranych miast Polski Centralnej i Wschodniej. Pediatria Pol 2007;82(7):538-549.
