Wspieranie kobiet karmiących piersią

dr n. o zdr. Beata Sztyber

Powszechny powrót do karmienia naturalnego wymaga czasu, właściwej polityki zdrowotnej państwa oraz dostępu do informacji i wiedzy na dobrym poziomie dla rodziców i osób opiekujących się matkami i dziećmi.

Wiemy, że człowiek uczy się przez całe życie. Na proces uczenia składa się wiele elementów takich jak obserwacja, doświadczanie, przeżywane emocje, świadomy wysiłek intelektualny. Uczymy się żyjąc i uczestnicząc w życiu innych ludzi, nie zawsze świadomie zapamiętujemy to, czego doświadczamy.

Do karmienia piersią kobieta przygotowuje się na długo przed zajściem w ciążę (Neifert M, 1988). W ciągu całego jej życia zostaje ukształtowana postawa wobec zjawiska karmienia naturalnego, na którą wpływa wiele czynników:

otoczenie społeczne, w którym kobieta dorastała, gdzie normą jest karmienie naturalne lub sztuczne;
nastawienie społeczne do karmienia piersią tylko pozornie pozytywne, kiedy poza informacją o tym, że należy karmić piersią, jednocześnie przekazywana jest inna – jeśli nie możesz karmić piersią, to….; skutkuje to natychmiastowym podważeniem kompetencji rodzicielskich matki jako karmicielki;
obserwacja w dzieciństwie i życiu dorosłym bliskich kobiet i ich doświadczeń związanych z karmieniem piersią,;
nastawienie do karmienia piersią życiowego partnera;
posiadana wiedza na temat karmienia naturalnego i potencjalna gotowość do jej zdobywania (Oslislo 2004).

Wiele jest powodów, dla których warto wspierać karmiącą kobietę:

Wzmacnianie więzi między matką a dzieckiem – wspierając karmiącą kobietę pomagamy jej w budowaniu dobrej relacji z dzieckiem, co będzie procentowało w przyszłości. Matka karmiąca swoje dziecko piersią pozostaje z nim dłużej w bezpośrednim fizycznym kontakcie, niż wtedy, gdy dziecko jest karmione inaczej. Dzięki temu lepiej zna i rozumie swoje dziecko, ma więcej możliwości cieszenia się jego bliskością, częściej doświadcza poczucia spełnienia w macierzyństwie. Dziecko natomiast poza zaspokojeniem głodu i pragnienia w sposób nieograniczony, ma zapewnione poczucie bezpieczeństwa, które we wczesnym okresie niemowlęcym związane jest z kontaktem fizycznym, otrzymuje stymulację do rozwoju intelektualnego i emocjonalnego poprzez dobry kontakt wzrokowy, ma szansę na „wdrukowanie opiekuna” we właściwym czasie i rozpoczęcie procesu separacji od matki (Schaffer 1981, Przetacznik-Gierowska 1994,Vial-Courmont 2000, Kmita 2004) .

Pomoc merytoryczna – zadaniem podstawowym pracowników ochrony zdrowia jest pomoc merytoryczna. W odniesieniu do karmienia piersią to przede wszystkim prawdziwa, oparta na aktualnej wiedzy medycznej informacja przekazywana matkom oraz praktyczna pomoc w nauce techniki karmienia piersią i ocenie efektywności karmienia. Pomoc ta jest konieczna do rozpoznawania i terapii problemów laktacyjnych tak, aby efektywne karmienie piersią było możliwe na każdym jego etapie. (Oslislo 2004)

Budowanie poczucia kompetencji – opiekując się matką przekazujemy informacje w sposób werbalny i poza werbalny. Kobieta znajdująca się w szczególnej sytuacji życiowej przetwarza je, ucząc się swojej wartości jako matki i rozumienia własnego dziecka. Poprzez okazywanie matce zaufania, wiary w zdolności rodzicielskie i okazywanie uznania dla jej wysiłku pomagamy jej poczuć się pewnie i kompetentnie. ( Winnikot D.W., 1993; Kmita G. 2004)

Samodzielność matki – to jak szybko matka osiągnie samodzielność na swojej drodze rodzicielskiej zależy od wielu czynników. Do najistotniejszych należy zaliczyć dojrzałość emocjonalną matki oraz otrzymywane wsparcie. Najważniejsze źródło wsparcia to najbliżsi, którzy rozumnie pomagają w codziennym życiu, kochają i dodają wiary we własne siły. Drugim bardzo istotnym źródłem wsparcia są przedstawiciele ochrony zdrowia, występujący z pozycji autorytetu merytorycznego. Warto zawsze wykorzystać tę sytuację do wzmocnienia matki, szczególnie jeżeli nie najlepiej radzi sobie z karmieniem. Uczciwość, życzliwość i rzetelność osoby pomagającej może być bardzo pomocna w zrozumieniu przez matkę problemu, sensownego wyboru sposobu postępowania i uporania się z nim. Ostatecznym celem pomocy jest sytuacja, gdy matka radzi sobie samodzielnie. (Kmita G., 2004; Tackett K.K. 2003)

Kiedy pomoc jest potrzebna?

po powrocie ze szpitala do domu –pojawiające się wtedy problemy laktacyjne to np.: przepełnienie piersi z powodu opóźnienia karmienia, problem z wypływem pokarmu wynikający z napięcia emocjonalnego towarzyszącego zmianie miejsca pobytu i świadomości bycia „zdanym tylko na siebie”. Dobrze, jeśli matka może liczyć na wizytę przyjaznej, fachowej osoby, która pomoże wszystko ogarnąć.
kiedy występują obawy „czy jestem dobrą matką ?” – rodzicielstwo usłane jest sukcesami i błędami, dzięki nim wzrasta wiedza i doświadczenie rodziców. Duża grupa kobiet stawia sobie bardzo wysokie wymagania, którym trudno sprostać. Warto pomóc matce odnaleźć właściwe proporcje, np. ważne jest karmienie piersią i kontakt z dzieckiem poprzez pielęgnację, a mniej ważna doskonałość w opiece. Warto również uświadomić kobiecie, że jest najlepszą matką dla dziecka, bo jego własną. Pozwoli to kobiecie zaakceptować prawdę, że „bycie wystarczająco dobrą” matką mieści się w jej możliwościach fizycznych i emocjonalnych. ( Winnikot 1993);
kiedy matka nie ma motywacji do karmienia piersią – powoduje niechęć do podejmowania wysiłku, który wydaje się bezcelowy, warto próbować zmotywować matkę poprzez ukazanie korzyści płynących z karmienia piersią. Dobry, konstruktywny kontakt z osobą zajmującą się poradnictwem laktacyjnym może pomóc matce podjąć korzystną dla karmienia piersią decyzję.
kiedy matka otrzymuje niewłaściwe rady oparte na mitach o karmieniu piersią – niestety zdarza się, że takie rady udzielane przez otoczenie (także pracowników ochrony zdrowia) znacznie opóźniają lub wręcz uniemożliwiają skuteczną pomoc w problemach laktacyjnych
kiedy występują rzeczywiste problemy laktacyjne – szybkie i profesjonalne wsparcie pozwoli matce sprawnie uporać się z problemem, zapobiegnie poważnym powikłaniom ze strony matki, jak i dziecka.
kiedy matka jest osamotniona – w wyniku samotnego macierzyństwa, ale też gdy bliscy zajmują się własnymi sprawami.

Typowym doświadczeniem pierwszych dni po porodzie jest tzw. „smutek matczyny” (baby-blues), który powinien się zamknąć się między 3 a 14 dobą po porodzie. Jeżeli zadania, przed którymi staje matka są możliwe do wykonania, to po pewnym czasie osiąga ona równowagę. Zdarza się jednak, że równowaga nie zostaje osiągnięta. Taka sytuacja trudna jest okolicznością niekorzystną w procesie nabywania kompetencji rodzicielskich i budowania wiary matki we własne siły. (Tomaszewski 1978)

Pojawieniu się sytuacji trudnej sprzyjają:

deprywacja – istotnych dóbr osobistych kobiety np. otoczenie zamiast wspierać ocenia i krytykuje, poród zakończył się niezgodnie z planem (np. cięcie cesarskie), ma kłopoty z karmieniem, chociaż włożyła dużo wysiłku w przygotowanie do karmienia piersią;
przeciążenie – emocjonalne i fizyczne przy braku pomocy np. źle zorganizowany rooming-in, brak pomocy w domu;
dysonans poznawczy – sprzeczne informacje docierają do matki od różnych osób (pracowników medycznych, rodziny). Taka sytuacja utrudnia lub wręcz uniemożliwia dokonywanie konstruktywnego wyboru sposobu postępowania lub szukania pomocy.

Pamiętaj!

Utrzymywanie się sytuacji trudnej może doprowadzić do zakłócenia funkcjonowania człowieka, a nawet trwałych zmian o charakterze patologicznym i dezorganizacji zachowania. Jej skutki odnoszą się nie tylko do karmienia piersią, ale wpływają na wszystkie relacje między matką i dzieckiem.

Formy pomocy laktacyjnej

Porady przez telefon, internet:

Osobisty, całodobowy kontakt. Dla matki forma wygodna, dla osób pomagających uciążliwa. Wadą jest niemożność przeprowadzenia badania i obserwacji, co skutkuje największym ryzykiem błędu.

Poradnia Laktacyjna:

W wydzielonym pomieszczeniu, określonym czasie porad udziela fachowiec. Forma bardzo skuteczna. Wadą jest konieczność dojazdu, co może być barierą. Jeśli poradnia działa przy szpitalu matki z grupy ryzyka można umówić na wizytę już przy wypisie.

Wizyty domowe konsultanta

Forma bardzo skuteczna. Dla wielu matek jest to lepsze rozwiązanie niż wizyta w Poradni Laktacyjnej.

Grupa wsparcia matek karmiących:

Kontakt z innymi doświadczonymi matkami może być bardzo pomocny. Ważne wsparcie dla pracowników służby zdrowia. W złożonych problemach laktacyjnych pomoc merytoryczna może okazać się niedostateczna.

Położna opiekująca się matką przed, w trakcie i po porodzie

Bywa bardzo skuteczna, mało rozpowszechniona.

Pracownicy POZ

Przy dobrze funkcjonującej opiece środowiskowej i odpowiednim przeszkoleniu pracowników POZ bardzo skuteczna forma pomocy.

Pomoc najbliższych

Może być bardzo cenna, jeśli uda się pozyskać przychylność najbliższych.

Szkoła rodzenia

Często bywa jedynym znanym matkom miejscem, gdzie mogą otrzymać pomoc w razie wystąpienia problemów laktacyjnych. Pomoc ta może być skuteczna, jeśli osoby pomagające są profesjonalnie przygotowane.