Ocena skuteczności karmienia

Karolina Chojnacka-Przekwas

Wiele mam martwi się, czy ich dziecko rzeczywiście najada się przy piersi. Szczególnie w pierwszych tygodniach po porodzie może być trudno ocenić, ile mleka maluch faktycznie wypija, ponieważ nie widać tego tak jak przy karmieniu butelką. Częstość ssania nie zawsze oznacza, że dziecko pobiera wystarczającą ilość pokarmu — równie ważna jest jakość ssania. Warto więc nauczyć się obserwować kilka prostych wskaźników, które pomogą ocenić, czy karmienie jest skuteczne i czy dziecko otrzymuje odpowiednią ilość mleka.

Jak często dziecko powinno ssać?

Dziecko powinno ssać 8–12 razy na dobę, w tym 1–2 razy w nocy (między 22:00 a 4:00). Na początku zaleca się proponowanie obu piersi podczas każdej sesji karmienia. W pierwszych tygodniach rytm karmień bywa nieregularny — częste przystawianie jest naturalne i pomaga ustabilizować laktację.

Mokre pieluszki i stolce

Pomocnym wskaźnikiem skutecznego karmienia jest liczba mokrych pieluch i stolców, które dziecko oddaje w ciągu doby. W pierwszych 6 tygodniach życia dziecko oddaje 3–4 papkowate stolce na dobę. Należy jednak pamiętać, że objętość stolców jest zmienna, a co za tym idzie ich liczba w ciągu doby też nie musi być stała. Jeśli dziecko nie prezentuje żadnych objawów chorobowych i przybywa na wadze, to nie ma powodu do obaw.

Można też monitorować liczbę zmoczonych pieluszek:

Zachowanie dziecka przy piersi

Ssanie zmienia się w trakcie karmienia: początkowo szybkie (ok. 2 ruchy na sekundę; ssanie nieodżywcze), a gdy rozpoczyna się wypływ mleka – wolniejsze, głębokie, w seriach po 10–30 zassań (ssanie odżywcze). Między seriami ssania występują 3–5-sekundowe przerwy. Warto zwrócić uwagę na regularne połknięcia, które pojawiają się zwykle po 1–3 zassaniach —  świadczą one o tym, że dziecko faktycznie pobiera mleko, a nie tylko ssie dla wyregulowania swoich emocji.

Mama może odczuwać wypływ mleka jako delikatne rozpieranie czy mrowienie w piersiach, choć niektóre kobiety go nie czują. Wyraźna różnica w ssaniu dziecka powinna być jednak zauważalna. Pojawiają się regularne połknięcia (zwykle po 1–3 zassaniach). Długość karmienia jest zmienna. Z badań wynika, że małe niemowlę potrzebuje 10–15 minut przy jednej piersi, ale ssanie z dwóch piersi zajmie już co najmniej 20-30 minut. Po karmieniu mama często odczuwa rozluźnienie piersi. Po efektywnym karmieniu maluch jest spokojny: czuwa w dobrym nastroju lub zasypia.

Masa ciała

Kluczowym i najbardziej obiektywnym wskaźnikiem skutecznego karmienia są przyrosty masy ciała. W pierwszych dobach życia dziecko traci na masie – jest to proces fizjologiczny, może wynosić do 10% masy urodzeniowej. Przy 7% warto sprawdzić, czy karmienie przebiega prawidłowo, aby nie przegapić ewentualnych trudności, które łatwo można rozwiązać. Po porodzie drogą cięcia cesarskiego utrata masy ciała może być nieco większa ze względu na płyny, które są podawane matce w trakcie porodu – przechodzą one również częściowo do organizmu dziecka. Noworodek powinien odzyskać masę urodzeniową do 7 doby życia.

Zwiększanie masy ciała personel medyczny monitoruje przy użyciu siatek centylowych. Widać na nich precyzyjnie jak przebiega krzywa wzrostu. Tempo wzrostu zależy od płci, wieku i masy urodzeniowej. Praktyczne, uproszczone wartości dobowych przyrostów masy podaje ESPGHAN:

0–3 mies.: ok. 30 g/dobę,

3–6 mies.: ok. 20 g/dobę,

6–12 mies.: ok. 10 g/dobę.

Zwiększenie masy ciała należy liczyć od najmniejszej masy spadkowej (a nie urodzeniowej), która powinna być zanotowana w książeczce zdrowia dziecka. Rodzice mogą sami monitorować masę ciała dziecka, korzystając z aplikacji z siatkami centylowymi WHO (np. Child Growth Tracker, Growth, Karmienie piersią i in.) i wysyłać lekarzowi aktualne wartości lub wykresy. Codzienne ważenie nie jest potrzebne — w pierwszym miesiącu wystarczy raz w tygodniu, później jeszcze rzadziej, chyba że pediatra lub doradca laktacyjny zaleci inaczej.

Piśmiennictwo:

  1. Nehring-Gugulska M, Żukowska-Rubik M. Monitorowanie przebiegu karmienia. W: Nehring-Gugulska M, Żukowska-Rubik M. Karmienie piersią w teorii i praktyce. wyd. trzecie, Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna; 2025.
  2. Embleton ND, Jennifer Moltu S, Lapillonne A, van den Akker CHP, Carnielli V, Fusch C, Gerasimidis K, van Goudoever JB, Haiden N, Iacobelli S, Johnson MJ, Meyer S, Mihatsch W, de Pipaon MS, Rigo J, Zachariassen G, Bronsky J, Indrio F, Köglmeier J, de Koning B, Norsa L, Verduci E, Domellöf M. Enteral Nutrition in Preterm Infants (2022): A Position Paper From the ESPGHAN Committee on Nutrition and Invited Experts. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2023 Feb 1;76(2):248-268. doi: 10.1097/MPG.0000000000003642. Epub 2022 Oct 28. PMID: 36705703.
  3. Hulst JM, Huysentruyt K, Gerasimidis K, Shamir R, Koletzko B, Chourdakis M, Fewtrell M, Joosten KF; Special Interest Group Clinical Malnutrition of ESPGHAN. A Practical Approach to Identifying Pediatric Disease-Associated Undernutrition: A Position Statement from the ESPGHAN Special Interest Group on Clinical Malnutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2022 May 1;74(5):693-705. doi: 10.1097/MPG.0000000000003437. Epub 2022 Mar 3. PMID: 35258497.