Czy można podawać leki matkom karmiącym

Czy można podawać leki matkom karmiącym?

Nehring-Gugulska Magdalena, Królak –Olejnik Barbara, Jasińska Katarzyna

Z wielką ostrożnością i rozwagą należy podawać jakiekolwiek preparaty lecznicze matce karmiącej. Zawsze należy przeanalizować szczegółowo sytuację niemowlęcia (wiek, stan ogólny) oraz sytuację matki (konieczność podania leku oraz jego rodzaj, sposób podania, dawkę). Im starsze dziecko tym bezpieczniej jest podawać leki matce, ponieważ jego organizm coraz sprawniej metabolizuje i wydala. Podczas leczenia matki karmiącej noworodka urodzonego przedwcześnie, trzeba pamiętać, że dzieci te mają większą przepuszczalność błon śluzowych i mniejszą wydolność wątrobowych mechanizmów biotransformacji, niedojrzałość mechanizmów wydalniczych, więc zachowujemy większą ostrożność.

Im wyższa dawka leku podana matce tym potencjalnie więcej leku dotrze do organizmu dziecka. Leki podawane dożylnie osiągają szybciej wyższe stężenie we krwi i w pokarmie, niż podane drogą doustną. Najbezpieczniej będzie podawać leki wziewne albo miejscowo działające. Warto wiedzieć, że większość stosowanych leków może być bezpiecznie stosowana podczas laktacji. Ilość leku przenikająca do organizmu niemowlęcia poprzez mleko matki zazwyczaj nie przekracza 4% dawki leku, który otrzymuje matka. U zdrowych dzieci taka ilość leku jest dobrze tolerowana i nie powoduje objawów ubocznych. W obawie o zdrowie karmionego piersią dziecka unika się sytuacji, gdy dawka leku osiąga 10% dawki matczynej.

JEŚLI TRZEBA PODAĆ LEK MATCE KARMIĄCEJ, WEŹ POD UWAGĘ:

Błędem jest zaniedbywanie leczenia matki z powodu tego, że karmi dziecko piersią. Niestety powszechne jest również zalecanie matkom przerwania karmienia piersią na czas stosowania leków. Lekarze rzadko biorą pod uwagę, że takie nagłe odstawianie dziecka od piersi będzie dodatkowym stresem dla chorej matki. A przecież dla większości schorzeń dysponujemy lekami, które możemy bezpiecznie podać karmiącej. Niekoniecznie warto sugerować się informacjami podanymi w ulotce leku – zwykle są niepełne, nie mają związku z właściwościami leku, a jedynie z rejestracją wynikającą z przeprowadzenia i opłacenia odpowiednich badań. Warto więc szukać wiarygodnych źródeł, aby móc dobrać właściwy lek, aby nie zaburzyć karmienia piersią. W razie wątpliwości warto skonsultować się z Cerytfikowanym Doradcą Laktacyjnym (CDL) lub Międzynarodowymi Dyplomowanymi Konsultantami Laktacyjnymi (IBCLC).

WIARYGODNE ŹRÓDŁA, w których można szukać informacji o lekach

(można też je wykorzystać w rozmowie z lekarzem)

1. Laktacyjny Leksykon Leków na naszej stronie CNOL.
2. http://toxnet.nlm.nih.gov/
3. http://www.e-lactancia.org/ingles/inicio.asp (w języku hiszpańskim i angielskim)
4. American Academy of Pediatrics, Committee on Drugs, Transfer of drugs and other chemicals into human milk, Pediatrics Vol. 115: 496 – 506, 2005 http://pediatrics.aappublications.org/cgi/content/abstract/93/1/137
5. Hale Th W.: Medications and mothers’ milk. 15th Edition. Hale Publishing 2012. www.iBreastfeeding.com
6. Briggs 1990, Drugs in pregnancy and lactation, (wybrane pozycje tłumaczone przez Jacka Rubika)
7. Hale T, Hartmann P. Textbook of Human Lactation. Hale Publishing 2007
8. Laktacyjny Leksykon Leków na www.kobiety.med.pl, zakładka Leksykon Leków
9. American Academy of Pediatrics. Committee on Drugs: The Transfer of Drugs and Therapeutics Into Human Breast Milk: An Update on Selected Topics. Paediatrics 2013. http://pediatrics.aappublications.org/content/132/3/e796 (dawniej publikowała lekospisy, teraz podaje tylko dane leków i substancji zwiększonego ryzyka, a rekomenduje używanie bazy leków LACTMED.
10. LACTMED, http://toxnet.nlm.nih.gov/ (oraz aplikacja na smartfon LactMed@NIH)
11. E-LACTANCIA, http://www.e-lactancia.org/ingles/inicio.asp (w języku hiszpańskim i angielskim, łatwa w użyciu, pokazuje ryzyko kolorami)
12. Hale TW, Rowe HE. Medications and Mothers’ Milk 2017. XVII ed. Springer Publishing Company. New York 2017.
13. www.infantrisk.com (placówka informacyjna prof. Hale, do której można dzwonić, pisać i sprawdzać leki)
14. Nehring-Gugulska M, Jasińska K, Nehring P. Matka karmiąca dziecko wymaga leczenia – czy to jest bezpieczne. Aktualne wytyczne i praktyka kliniczna. Publikacja w Medycyna Praktyczna – Pediatria 2/2018

Warto znać substancje i leki hamujące wydzielanie pokarmu:

Alkohol, Amantadyna, Antyhistaminiki, Androgeny, Apomorfina, Barbiturany, Bromokryptyna, Chlortalidon, Estrogeny, Kofeina, Klonidyna, Levodopa, Nikotyna, Tiazydy długodziałające, Środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny, Pseudoefedryna, Prostaglandyna E2, Wit. B6 (duże dawki).

LEKI PRZECIWWSKAZANE W CZASIE KARMIENIA PIERSIĄ

Jeśli są one niezbędne ze względu na stan zdrowia matki, należy zaprzestać karmienia piersią na czas określony lub na stałe.

Warto znać właściwości danej substancji, które spowodują że lek osiąga wyższe stężenie w pokarmie kobiecym, do których należą:

• osiąganie wysokiego stężenia w osoczu
• mała masa cząsteczkowa
• słabe wiązanie się z białkami
• łatwe penetrowanie przez barierę „krew-mózg”

Jak stosować leki, aby jak najbardziej zminimalizować ryzyko wystąpienia działań niepożądanych u dziecka?

1. Zaraz po karmieniu (leki największe stężenie osiągają w pokarmie, kiedy przyjęto je na 30-60min przed karmieniem)
2. Przyjmowane jednorazowo – przed najdłuższą przerwą w karmieniu
3. Jeśli się da, stosować leki do stosowania miejscowego lub wziewnego. Przy czym należy dodać by unikać stosowania leków miejscowych na duże powierzchnie skory, minimalizować przewlekle stosowanie by uniknąć systemowego ich działania.
4. Jeśli się da, stosować leki krócej działające lub w mniejszych dawkach, za to podawane częściej
5. Dawka leku powinna być najniższą skuteczną dawką

Gdy ocena farmakokinetyki leku i przebiegu laktacji nie pozwala na pogodzenie jego zastosowania z karmieniem piersią należy wówczas rozważyć zamianę leku na bezpieczniejszy odpowiednik.

Nie wszystkie leki są przepisywane przez lekarza. Wiele leków dostępnych jest bez recepty, a stosując je warto zapoznać się z odstępnymi o nich danymi z uwagi na różny profil bezpieczeństwa ich stosowania w trakcie laktacji. Ponadto wybierając syrop należy unikać tego z zawartością alkoholu.

Leki zalecane są przez lekarza prowadzącego matkę. To on wybiera lek kierując się wiedzą o jego działaniu, o sytuacji klinicznej matki, o możliwym stosowaniu podczas laktacji, bierze odpowiedzialność zawodową za tę decyzję. Pielęgniarki/położne zalecają leki spośród OTC, a mające uprawnienia do wypisywania leków recepturowych – wypisują je biorąc taką samą odpowiedzialność jak lekarz. Wszyscy, którzy wspierają matkę w procesie terapeutycznym powinni:

• Udzielić rzetelnej informacji dotyczącej stosowania danego leku w laktacji lub wskazać źródła informacji np. dla lekarza prowadzącego
• Udzielić informacji o podawaniu leku zawsze po karmieniu dziecka
• Pomóc skorelować podawanie dawki leku z karmieniem tak, aby karmienie nie przypadało w momencie szczytowego stężenia leku we krwi/mleku matki
• W przypadku leków o wyższym ryzyku stosowania pomóc znaleźć bezpieczniejszy odpowiednik, a jeśli to niemożliwe ustawić dawkowanie tak, aby było bezpieczne dla dziecka, ewentualnie rezygnując z jednego czy dwóch karmień dziennie
• W razie czasowych przeciwwskazań do karmienia piersią/mlekiem mamy należy pomóc utrzymać laktację poprzez skuteczne odciąganie pokarmu dobrym laktatorem oraz dobrać odpowiednią metodę dokarmiania dziecka, wyliczyć porcję mleka stosownie do sytuacji,
• Wesprzeć matkę w tej trudnej sytuacji
• Przygotować pisemną informację na temat podjętych działań.

Piśmiennictwo:

1. American Academy of Pediatrics. The transfer of drugs and other chemicals into human milk . Committee on drugs. Pediatrics 2001; 108: 776-789
2. Hale : Medications in breastfeeding mothers of preterm infants. Pediatric Annals 2003; 32: 337-347
3. Hale: Maternal medications during breastfeeding. Clin Obstem Gynecol 2004; 47: 696-711
4. Hale Th W.: Medications and mothers’ milk. 15th Edition. Hale Publishing 2012.
5. Hale TW, Rowe HE. Medications and Mothers’ Milk 2017. XVII ed. Springer Publishing Company. New York 2017
6. Królak-Olejnik B, Nehring-Gugulska M, Kaźmierczak W: Farmakoterapia matki a karmienie naturalne. Standardy Medyczne 2006, 3, 179-185
7. Nehring-Gugulska M., Królak-Olejnik B. Farmakoterapia w okresie laktacji. W: Karmienie piersią – podręcznik. KUKP 2006
8. American Academy of Pediatrics. Committee on Drugs: The Transfer of Drugs and Therapeutics Into Human Breast Milk: An Update on Selected Topics. Paediatrics 2013.
9. Królak-Olejnik B. Stosowanie leków a karmienie piersią. W: Karmienie piersią w teorii i praktyce. Praca zbiorowa pod red. Nehring-Gugulska M, Żukowska-Rubik M, Pietkiewicz A. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna; 2012. Wydanie II poprawione. 2017
10. Nehring-Gugulska M, Jasińska K, Nehring P. Matka karmiąca dziecko wymaga leczenia – czy to jest bezpieczne. Aktualne wytyczne i praktyka kliniczna. Publikacja w Medycyna Praktyczna – Pediatria 2/2018