- O nas
- Kursy
- Dla uczestników
- Dla doradców
- Dla mam
- Wiedza
- Zjazdy
- Informacje o lekach
- O nas
- Kursy
- Dla uczestników
- Dla doradców
- Dla mam
- Wiedza
- Zjazdy
- Informacje o lekach
Menu
Opr. Lek. med. Natalia Żółtowska
Mleko kobiece jest gatunkowo swoistą, unikatową substancją, której skład idealnie dostosowuje się do potrzeb żywieniowych noworodka i niemowlęcia. Stanowi żywność funkcjonalną, ponieważ poza odżywianiem, dzięki obecności licznych związków bioaktywnych (m.in. enzymów, hormonów, czynników wzrostu, immunoglobulin) pełni funkcję ochronną dla niedojrzałego organizmu dziecka oraz wspomaga jego rozwój.
Karmienie pokarmem matki jest korzystne nie tylko dla dziecka – pozytywnie wpływa również na zdrowie kobiety karmiącej, a nawet na dobrostan ogółu społeczeństwa. Szacuje się, że dzięki prawidłowym praktykom karmienia piersią rocznie można uratować życie >820 000 dzieci oraz uniknąć 20 000 zgonów kobiet z powodu raka piersi.
Ze względu na ogromny wpływ na zdrowie pary matka-dziecko proces karmienia naturalnego jest przedmiotem wielu badań i zainteresowania największych towarzystw naukowych. Aktualnie American Academy of Pediatrics (AAP), European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) oraz Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD) w publikowanych dokumentach spójnie podkreślają, iż karmienie piersią to rekomendowana i wzorcowa metoda żywienia noworodków, niemowląt oraz małych dzieci. Zanim jednak te autorytety sformułowały taki wniosek, przez kilkadziesiąt lat XX w. w środowiskach medycznych żywienie sztuczne było uznawane za równie dobre lub nawet lepsze niż naturalne – stąd konieczność reedukacji społeczeństwa i popularyzowanie karmienia piersią przez podkreślanie jego unikatowych zalet. Dopiero Światowa Organizacja Zdrowia i UNICEF pod koniec lat 90-tych przywróciły karmieniu piersią rangę ważnego czynnika prozdrowotnego i podjęły działania na rzecz upowszechniania tej metody żywienia.
Zdrowie wyssane z mlekiem matki
Enzymy, immunoglobuliny, laktoferyna, laktoalbumina, limfocyty B i T, cytokiny – to tylko przykłady wyjątkowych składników pokarmu matki, które wspierają odporność noworodka, niemowlęcia i małego dziecka. Ich zadaniem jest tworzenie bariery ochronnej przed zakażeniami patogennymi mikroorganizmami, a także wspomaganie neutralizacji chorobotwórczych wirusów, bakterii i grzybów. Cytokiny, a wśród nich interleukiny IL‑2, IL‑4, IL‑10, IL‑12 i IL‑18, modulują układ immunologiczny. Ich produkcja u noworodków i niemowląt jest zmniejszona, stąd stanowią istotny składnik pokarmu kobiecego.
Te i wiele innych substancji jest odpowiedzialnych są za poprawę zdrowia dzieci karmionych piersią. Naukowcy wykazali spadek częstości infekcji dolnych dróg oddechowych o 19% oraz ciężkiej i przewlekłej biegunki o 30% – w badaniu porównywano dzieci karmione wyłącznie piersią minimum 6 miesięcy w stosunku do dzieci karmionych piersią krócej, niż 4 miesiące. Zapalenie ucha środkowego prawie dwukrotnie rzadziej dotyka niemowlęta karmione mlekiem matki, a ryzyko rozwoju astmy jest u nich o kilkanaście procent mniejsze w porównaniu z dziećmi karmionymi mieszanką mlekozastępczą. Zaobserwowano również mniejsze o 26% ryzyko wystąpienia atopowego zapalenia skóry w przypadku wyłącznego karmienia piersią przez 3-4 miesiące oraz sięgający 80% spadek ryzyka wystąpienia choroby Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (karmienie piersią 12 miesięcy). Cukrzyca typu 1 i 2, a także białaczka to choroby, których częstość występowania również malała znacząco w grupie karmionej mlekiem kobiecym.
Karmienie piersią stanowi również istotny element profilaktyki próchnicy wczesnodziecięcej i wad zgryzu. Zawarte w mleku substancje aktywne wspierają zdrowie jamy ustnej, a prawidłowe wzorce ssania piersi (w przeciwieństwie do ssania smoczka/kciuka) kształtują prawidłową budowę zgryzu.
Stop otyłości
W ostatnich latach wiele uwagi poświęca się profilaktyce otyłości, a żywienie dzieci kobiecym mlekiem stanowi tu ważny czynnik ochronny. Szacuje się, że na świecie jest ponad 390 mln dzieci otyłych, a 37 mln to dzieci w wieku 0–5 lat (dane WHO). W metaanalizie, która objęła 226 508 dzieci z 12 krajów, wykazano, że karmienie mlekiem kobiecym zmniejsza ryzyko otyłości w wieku dziecięcym o 22% w stosunku do niekarmienia piersią. Działanie ochronne przypisuje się hormonom i czynnikom wzrostu obecnym w ludzkim mleku, które odpowiadają za regulację odczuwania głodu i sytości (adipokinom, grelinie, rezystynie, onestatynie oraz insulinopodobnemu czynnikowi wzrostu). Te czynniki bioaktywne, nieobecne w mieszankach sztucznych, regulując procesy metaboliczne, wpływają na profilaktykę otyłości w wieku późniejszym.
Nie bez znaczenia są też mechanizmy behawioralne. Dziecko sygnalizuje potrzeby żywieniowe, a matka na nie odpowiada. Im rzadziej i dłużej dziecko ssie pierś, tym więcej pobiera tłuszczu i odczuwa sytość, którą sygnalizuje. Przy częstych i krótkich karmieniach – odwrotnie. Takich możliwości pozbawione są dzieci karmione sztucznie.
W przypadku kobiet z nadwagą lub chorobą otyłościową karmienie piersią może wspomóc proces powrotu do właściwej wagi. W okresie karmienia piersią metabolizm ulega przyspieszeniu, a zapotrzebowanie energetyczne zwiększeniu, dzięki czemu możliwe jest łatwiejsze zredukowanie tkanki tłuszczowej. U kobiet, które karmią wyłącznie piersią przez pierwsze 6 miesięcy po porodzie dodatkowy wydatek energetyczny wynosi około 675 kcal/dobę, a w przypadku karmienia piersią powyżej 6 miesięcy – około 400 kcal/dobę (wartość spada wraz z wprowadzaniem coraz większej ilości pokarmów uzupełniających do diety dziecka). Zwiększone zapotrzebowanie energetyczne w połączeniu ze zbilansowaną dietą oraz odpowiednią ilością ruchu może być sprzymierzeńcem w drodze do prawidłowego wskaźnika BMI.
Wyjątkowe składniki
Komórki macierzyste mleka kobiecego są unikatowym składnikiem pokarmu, których nie da się sztucznie wyprodukować. Nie giną one w przewodzie pokarmowym dziecka, lecz integrują się z jego organizmem. Mając właściwości pluripotencjalne, czyli zdolność do przekształcania się w inne, wyspecjalizowane komórki, mogą odgrywać rolę w rozwoju i regeneracji organizmu dziecka – mózgu, wątroby, kości, stawów i mięśnia sercowego. Trwają długofalowe badania nad ich rolą w procesach naprawczych.
Cząsteczka HAMLET (human alpha‑lactal‑abumin made lethal to tumor cells) to kolejna, fascynująca substancja o właściwościach niszczących komórki nowotworowe, która powstaje w żołądku dziecka z ludzkiej α‑laktoalbuminy i kwasu oleinowego. Naukowcy wykazali jej aktywność w stosunku do brodawczaka skóry i raka pęcherza.
Oszczędność na każdym kroku
Karmienie piersią nie generuje praktycznie żadnych kosztów – zarówno dla rodziców, jak i dla społeczeństwa i ekosystemu! Karmienie piersią nie wymaga zakupu butelek, smoczków, sterylizatorów, a przede wszystkim preparatów mlekozastepczych, których ceny systematycznie rosną. Mleko z piersi jest zawsze dostępne, ciepłe i gotowe do podania, niezależnie od miejsca pobytu i towarzyszących okoliczności. A jeżeli mama musi wyjść bez dziecka? Karmienie piersią nie wyklucza karmienia niemowlęcia przez innego opiekuna – można podać mleko mamy odciągnięte laktatorem. Koszt zakupu takiego urządzenia jest wielokrotnie niższy w porównaniu do karmienia mieszanką mlekozastępczą.
W ujęciu społeczno-ekonomicznym karmienie piersią również stanowi oszczędność. Rzadsze występowanie chorób u dzieci to mniejsze obłożenie przychodni i szpitali, a także oszczędności w budżecie państwa. – w USA policzono, że dodatkowe wydatki systemu opieki zdrowotnej na jedno dziecko karmione sztucznie w 1. roku życia wynoszą 331–475 dolarów.
Dzieci karmione piersią zarówno w krajach rozwiniętych jak i rozwijających się generalnie rzadziej chorują, są rzadziej pacjentami lekarzy, są znacznie rzadziej hospitalizowane, rzadziej umierają. W Australii policzono, że na 1000 dzieci nigdy nie karmionych piersią przypada o 2033 więcej wizyt u lekarza, o 212 więcej dni leczenia szpitalnego, o 609 więcej recept w porównaniu z dziećmi karmionymi wyłącznie przez 3 miesiące piersią.
Ograniczenie produkcji mieszanek mlekozastępczych to także ekologiczne wsparcie środowiska – mniej plastiku, mniej opakowań, mniejsza emisja dwutlenku węgla związana z produkcją i transportem – karmienie piersią opłaca się wszystkim!
Korzyści dla dziecka
Korzyści dla matki
Korzyści dla społeczeństwa
Podsumowując:
Karmienie piersią, zgodnie ze współczesną wiedzą, jest jedynym sposobem żywienia niemowląt i małych dzieci zapewniającym im optymalny stan zdrowia i rozwój. Niesie korzyści zdrowotne zarówno dla matki jak i dla dziecka. Właściwości ochronne pokarmu kobiecego są fenomenem nie do podrobienia w żadnym laboratorium. Im więcej pokarmu dziecko otrzymuje tym efekt ochronny jest lepszy. Stąd najlepsze efekty ochronne ma wyłączne karmienie piersią, czyli podawanie dziecku tylko mleka matki (z dopuszczeniem witamin, leków itp.). Karmienie wyłącznie piersią przez około 6 miesięcy życia uznano za cel, do którego należy dążyć, a kontynuację karmienia w okresie żywienia uzupełniającego pozostawiono do decyzji mamy i dziecka.
Opracowano na podstawie podręcznika “Karmienie piersią w teorii i praktyce. Podręcznik dla doradców i konsultantów laktacyjnych oraz położnych, pielęgniarek i lekarzy.” Wydanie III; M. Nehring-Gugulska, M. Żukowska-Rubik oraz piśmiennictwa: