Zakażenia bakteryjne ran brodawek

Zakażenia bakteryjne i grzybicze

Zakażenie bakteryjne ran brodawek to problem, z którym może zetknąć się wiele mam karmiących piersią — zwłaszcza wtedy, gdy ból i uszkodzenia skóry utrzymują się dłużej lub nie goją mimo stosowania podstawowych zaleceń. Choć na początku może to budzić niepokój, warto wiedzieć, że odpowiednio dobrane postępowanie pozwala szybko opanować sytuację i wrócić do komfortowego karmienia.

Przyczyny bolesności brodawek, mechanizmy powstawania ran oraz ogólne zasady ich leczenia zostały omówione szerzej w tym artykule: KLIK

Każde naruszenie ciągłości naskórka lub skóry brodawki — nawet drobne mikrourazy — może prowadzić do zaburzeń lokalnej mikrobioty. Osłabiona bariera skórna ułatwia drobnoustrojom kolonizację rany, najczęściej przez bakterie z grupy Staphylococcus i Streptococcus. Proces ten zachodzi szybko, ponieważ w ujściu przewodów mlecznych naturalnie występuje większe stężenie bakterii komensalnych niż w innych obszarach skóry piersi.

Mleko mamy wraz ze swoim mikrobiomem pełni istotną funkcję ochronną — zawiera liczne składniki o działaniu przeciwzapalnym, immunomodulującym, hamującym namnażanie drobnoustrojów oraz wspierającym gojenie tkanek. W sprzyjających warunkach aktywacja naturalnych mechanizmów obronnych organizmu pozwala ranie zagoić się samoistnie.

Mimo to nie wszystkie rany brodawek goją się prawidłowo. W praktyce klinicznej często obserwuje się uszkodzenia, które mają tendencję do przewlekania się, słabo reagują na podstawowe postępowanie i ulegają wtórnemu zakażeniu.

Rany brodawek można zakwalifikować do jednej z czterech kategorii:

1. niezakażone,
2. zagrożone zakażeniem,
3. zakażone,
4. z szerzeniem się infekcji na okoliczne tkanki.

Rany niezakażone — zostały omówione w podlinkowanym wyżej artykule.

Rany zagrożone zakażeniem obejmują każdą ranę u kobiety z czynnikami ryzyka (lista poniżej), rany głębokie (owrzodzenia, rozpadliny), rany na trzonie i u podstawy brodawki oraz rany rozległe (zajmujące ponad połowę powierzchni brodawki). W takich przypadkach do przemywania brodawek należy stosować lawaseptyk z surfaktantem oraz opatrunki specjalistyczne bez substancji przeciwbakteryjnej.

Czynniki zwiększające ryzyko infekcji rany:
• wiek >35 lat
• cukrzyca
• choroby przewlekłe (niewydolność nerek, niewydolność krążenia)
• niedobory odporności
• niedożywienie lub otyłość
• niezdrowy styl życia (m.in. palenie papierosów)
• leki: glikokortykosteroidy, insulina, cytostatyki, leki immunosupresyjne

Do ran zagrożonych zakażeniem zaliczają się również rany trudno gojące się — czyli takie, w których pojawia się wysięk, włóknik, rana powiększa się lub nie obserwuje się oznak gojenia po 3 dobach leczenia. W takim przypadku oprócz lawaseptyku z surfaktantem należy zastosować antyseptyk, rozważyć opatrunki z substancją antybakteryjną oraz pobrać wymaz na posiew.

Jeśli występują na powierzchni rany wysięk, włóknik, biofilm lub strupy, należy raz dziennie oczyścić ranę. W tym celu najpierw należy ją dobrze nawilżyć i rozmiękczyć gazikiem nasączonym lawaseptykiem optymalnie z zawartością surfaktantu (czas aplikacji należy sprawdzić w instrukcji wyrobu medycznego), a następnie przetrzeć ją świeżo nasączonym gazikiem , by delikatnie usunąć powłoki.

Lawaseptyki służą do przemywania ran i usuwania zanieczyszczeń biologicznych, chemicznych i fizycznych. Do klasycznych lawaseptyków należą płyn Ringera oraz 0,9% roztwór NaCl, jednak najnowsze badania wskazują, że NaCl 0,9% może niekorzystnie wpływać na regenerację tkanek, dlatego coraz częściej odchodzi się od jego rutynowego stosowania.

Nowoczesne lawaseptyki zawierają surfaktant (środek powierzchniowo czynny destabilizujący biofilm). Dostępne są w postaci roztworu lub żelu

O rozwoju zakażenia (czyli kwalifikacji rany do kategorii zakażonych) świadczą: silne dolegliwości bólowe, wysięk — często ropny, obrzęk brodawki, ucieplenie, obrzęk brzegów rany oraz obecność martwiczej tkanki. W takim przypadku należy przede wszystkim pobrać wymaz do posiewu.

Ranę należy po każdym karmieniu opłukać lawaseptykiem z surfaktantem, a raz dziennie oczyścić jak opisano wyżej.. W celu kontroli infekcji należy stosować antyseptyki o działaniu bójczym oraz opatrunki zawierające substancje przeciwbakteryjne. Żel z substancją antybakteryjną może pozostać na brodawce do kolejnego karmienia, a na niego można nałożyć sterylny gazik jako opatrunek wtórny.

W aptekach dostępne są różne specjalistyczne opatrunki do ran — zarówno niezakażonych (bez zawartości substancji przeciwbakteryjnej), jak i zakażonych (z zawartością substancji przeciwbakteryjnej. W przypadku ran brodawek nie należy stosować opatrunków hydrokoloidowych i hydrowłóknistych, ponieważ zbyt mocno przylegają do rany.

Wszystkie preparaty trzeba usunąć z brodawki przed karmieniem! Do spłukania najlepiej użyć przegotowanej wody. Jeśli stosowano maść, najlepiej usunąć ją gazikiem nasączonym pokarmem mamy lub delikatnym płynem myjącym o lekko kwaśnym pH.

Jeżeli mimo takiego postępowania nie widać poprawy, należy rozważyć miejscowy antybiotyk, dobrany zgodnie z antybiogramem. Stosuje się go 3–4 razy dziennie przez 5–7 dni. Nie wolno stosować antybiotyków miejscowych bez recepty i bez antybiogramu, gdyż może to prowadzić do lekooporności. Konieczna jest konsultacja lekarska (najlepiej takiego, który jest również doradcą laktacyjnym).

Zastosowanie antybiotyku miejscowego jest ostatnim krokiem przed włączeniem antybiotykoterapii ogólnej, która jest zarezerwowana dla przypadków szczególnie opornych na leczenie miejscowe lub wtedy, gdy zakażenie szerzy się na tkanki otaczające brodawkę. Te ostatnie to rany czwartej kategorii — z obrzękiem i rumieniem wokół brodawki, , często także z objawami ogólnymi, takimi jak gorączka, dreszcze, złe samopoczucie czy podwyższone parametry stanu zapalnego oraz objawami zapalenia piersi. Mogą manifestować się jako róża, cellulitis lub zakażone zapalenie gruczołu piersiowego.

Leczenie miejscowe pozostaje takie samo, natomiast antybiotyk doustny powinien być dobrany zgodnie z antybiogramem. Jeśli wymaz nie został wcześniej pobrany, stosuje się antybiotyk empiryczny pierwszego rzutu.

W przypadku wszystkich opisanych ran należy zadbać o podwyższoną higienę sprzętu laktacyjnego. Akcesoria używane do karmienia (laktator, kapturki, muszle) powinny być dezynfekowane przez 5–10 minut w wodzie o temperaturze 90–100°C przed lub po każdym użyciu.

Szczególny rodzaj ran — ugryzienia przez ząbkujące niemowlę

W ich przypadku postępowanie jest takie jak przy ranach zakażonych: pobranie wymazu, przemywanie ran lawaseptykiem z surfaktantem, stosowanie antyseptyków i opatrunków z substancją przeciwbakteryjną. Jeśli brak poprawy — konieczny jest antybiotyk doustny (najlepiej zgodny z antybiogramem).

Podsumowanie

Zakażone rany brodawek wymagają uważnej obserwacji i odpowiedniego postępowania, ale przy właściwej pielęgnacji, oczyszczaniu, zastosowaniu antyseptyków i dobranych opatrunków można skutecznie zatrzymać rozwój infekcji i przyspieszyć gojenie. Pobranie wymazu i leczenie zgodne z antybiogramem znacząco zwiększa skuteczność terapii.

Droga Mamo! Pamiętaj — nie musisz radzić sobie z tym sama. Wsparcie specjalisty, zwłaszcza doradcy laktacyjnego i lekarza, pozwala wrócić do bezpiecznego i komfortowego karmienia piersią.