Zatkanie przewodu mlecznego

M. Nehring-Gugulska

Dlaczego?

Na każdym etapie laktacji może dojść do zaburzeń w przepływie pokarmu przez jeden z przewodów mlecznych lub wyprowadzających. Z powodu przepełnienia i znacznego poszerzenia przewodu dochodzi do ucisku naczyń włosowatych i miejscowego obrzęku tkanek zrębu gruczołu. Większe nasilenie obserwuje się w okresach zimowych. (Riordan, 1999).

Predysponują:

nieprawidłowa technika karmienia,
nagła zmiana w sposobie postępowania (zbyt rzadkie, zbyt krótkie karmienie) – często z powodu zmian lub zamieszania w organizacji życia domowego,
nadmiernie rozbudzona laktacja (np. przez odciąganie pokarmu po każdym karmieniu),
ucisk ubrania, biustonosza, torby lub uraz zewnętrzny (np. forsowny masaż).
stres, przemęczenie.

Uwaga! Powikłaniem nieleczonego zatkania przewodu mlecznego jest zapalenie piersi.

Jak rozpoznać?

Dotyczy na ogół jednej piersi.
Pokarm wypływa ze zdrowej części gruczołu.
Dziecko ssie i słychać przełykanie, ale może ono trwać krócej.
Fragment piersi powyżej miejsca zatkania jest twardszy od pozostałej części gruczołu, samoistnie bolesny, zaczerwieniony.
Jeśli zatkanie zlokalizowane jest w przewodzie biegnącym tuż pod skórą, wyczuwalny jest guzek (rozdęty przewód)
Jeśli zatkanie jest zlokalizowane blisko ujścia przewodu, na brodawce widoczna jest biała plamka („korek” z zalegającego pokarmu)
Temperatura ciała w normie.
Stan ogólny dobry, rzadko lęk, ale zdarza się niepokój z powodu „guzka”.

Z czym różnicować?

Z zapaleniem piersi, ropniem piersi, łagodnym guzkiem piersi, nowotworem piersi (!), torbielą mleczną.

Co robić?

Wyjaśnić matce, że w tym przypadku częste karmienie jest najwłaściwszym leczeniem. Zaniedbanie lub niedokładne stosowanie zaleceń może skończyć się zapaleniem. Jeśli zachodzi potrzeba, uspokoić, że większość tego typu zmian w okresie laktacji nie jest zmianą nowotworową. Po zebraniu wywiadu dotyczącego trybu życia i postępowania w laktacji oraz po zbadaniu piersi i ocenie aktu karmienia należy:

Skorygować technikę karmienia (zajrzyj do rozdziału 6 i 7)
Skorygować postępowanie w laktacji (wg standardów podanych w rozdz. 8)
Wyeliminować wszelkie możliwe przyczyny: zmiana biustonosza, sposobu podtrzymywania piersi, ułożenia nosidełka itp.

Następnie zalecić:

rozpoczynania karmienia chorą piersią,
częste i odpowiednio długie karmienia, zwłaszcza z chorej piersi
ułatwiania wypływu z zablokowanego fragmentu poprzez ciepłe okłady i delikatne masowanie chorego fragmentu w czasie karmienia, naprzemiennie z falą wypływu pokarmu (Smith, Heads 2002)
zmiany pozycji do karmienia, tak aby w czasie ssania bródka lub nosek dziecka były od strony chorego fragmentu,
ograniczanie produkcji mleka w zablokowanym fragmencie gruczołu poprzez zimne okłady po karmieniach (mokre kompresy, lód)
leki niesterydowe przeciwzapalne: ibuprofen 200 mg co 4-6 godzin

Ćwiczenie

Pani Maria karmi piersią 6 tygodniowego Marcinka. Marcinek bardzo dobrze ssie. Od kilku dni trwa zamieszanie w domu Pani Marii – wielkie pakowanie całej rodziny na wakacje. Matka wczoraj zauważyła czerwoną plamę na skórze prawej piersi od strony pachy. Miejsce to po pewnym czasie stało się bolesne i twardsze niż pozostała cześć gruczołu. Samopoczucie ma dobre, ale bardzo wystraszyła się, że to guz. Pani Maria nosi biustonosze z fiszbinami. Musisz coś poradzić.

Co zrobisz i co doradzisz Pani Marii?

1…………………………………………………………………………………………………………

2…………………………………………………………………………………………………………

3…………………………………………………………………………………………………………

4…………………………………………………………………………………………………………

5…………………………………………………………………………………………………………

6…………………………………………………………………………………………………………

7…………………………………………………………………………………………………………

8…………………………………………………………………………………………………………

9…………………………………………………………………………………………………………

10…………………………………………………………………………………………………………

11…………………………………………………………………………………………………………

Po zebraniu wywiadu i zbadaniu piersi przeprowadź różnicowanie, a następnie uspokój matkę, że to tylko zatkanie przewodu, a nie nowotwór piersi.
Przestrzeż przed konsekwencjami zaniedbania leczenia i zmotywuj do wprowadzenia odrobiny ładu w dotychczasowy tryb życia.
Zmierz matce temperaturę.
Poproś matkę o nakarmienie dziecka w twojej obecności i oceń pozycję, przystawienie i czy dziecko ssie prawidłowo.
Zaleć częste karmienia (co 2 – 3h), poprzedzone ciepłymi okładami.
Zaleć karmienie w pozycji „spod pachy” (jeśli zajęte są zewnętrzne kwadranty piersi).
Zaleć ciepły okład i delikatne naprzemienne masowanie chorego fragmentu w trakcie karmienia.
Doradź zmianę rodzaju biustonosza na model bez fiszbin.
Zaleć zimne okłady po karmieniach na prawą pierś na ok. 20 minut.
Zaleć ibuprofen na 3 dni.
Poproś o zgłoszenie się do ciebie jeśli zagorączkuje lub po kilku dniach nie będzie wyraźnej poprawy.

Piśmiennictwo

Nehring – Gugulska M. Karmienie piersią. Praca zbiorowa pod redakcją Nehring-Gugulskiej M, Żukowskiej-Rubik M. KUKP. Warszawa 2006
Nehring – Gugulska M. Problemy z piersiami. W: Problemy w laktacji. Podręcznik dla uczestnika kursu. CNoL Warszawa 2010.
Riordan J. Auerbach K. Breast-related problems. W: Breastfeeding and human lactation. Jones and Bartlett Publishers. Sudbury, Massachusetts. 1999
Smith A, Heads J, Breast Pathology w: Walker M, Core Curriculum for Lactation Consultant practice, Jones and Bartlett Publishers, 2002