Brodawki bolesne i poranione

Monika Żukowska-Rubik

Dlaczego?

Bolesność brodawek jest jednym z najczęstszych problemów występujących w pierwszych tygodniach po porodzie.

U części kobiet występuje po porodzie zwiększona wrażliwość brodawek sutkowych, określana też jako bolesność fizjologiczna. Największe jej nasilenie obserwuje się od 3 do 7 doby (Ziemer 1994). Najprawdopodobniej jest wywołana przez zmiany hormonalne (Mohrbacher 2003), ale istnieją również inne koncepcje próbujące wyjaśnić to zjawisko. Tego rodzaju bolesności nie można rozpoznać, jeśli ssanie jest nieprawidłowe lub brodawki są uszkodzone.

Uszkodzenia brodawek są najczęściej spowodowane przez nieumiejętne przystawianie dziecka do piersi. Dziecko łapie pierś zbyt płytko i ssie samą brodawkę. Nieprawidłowe przystawienie powoduje ból nawet, jeżeli nie stwierdza się na piersi widocznych uszkodzeń. Problem pojawia się już po pierwszych karmieniach i nasila się, dopóki nie zostanie skorygowana technika karmienia . Do uszkodzeń brodawek dochodzi również w przypadku nieprawidłowości w budowie jamy ustnej u dziecka. Krótkie wędzidełko podjęzykowe, cofnięta żuchwa czy nadmiernie wysklepione podniebienie utrudniają prawidłowe uchwycenie i ssanie piersi. U części matek do poranienia brodawek dochodzi w czasie nawału mlecznego, gdy dziecko próbuje uchwycić pierś z twardą, napiętą otoczką (Żukowska-Rubik 2005)

Jak rozpoznać?

W badaniu stwierdza się zaczerwienienie brodawek, obecność ranek o różnej głębokości i szerokości, strupów, czasem krwiaków. Poranieniom brodawek towarzyszą silne dolegliwości bólowe. Matki zwykle są przygnębione, zestresowane, zrezygnowane, mogą podświadomie unikać karmień.

Z czym różnicować?

Jeżeli karmienie jest bolesne pomimo, że technika karmienia i sposób ssania są prawidłowe, należy rozważyć następujące przyczyny:

– zakażenie bakteryjne rany brodawki

– grzybica piersi

– zmiany alergiczne skóry np.: na mydło, krem, resztki pokarmów w buzi starszego niemowlęcia

– problemy natury psychologicznej u matek, które czują się niepewnie w swej roli, mają negatywny stosunek do karmienia piersią, doznawały molestowania seksualnego w dzieciństwie

Co robić?

1. Zbadać piersi, zwrócić uwagę na chwytliwość otoczki.

2. Ocenić technikę karmienia i mechanizm ssania, skorygować nieprawidłowości i nauczyć matkę właściwego przystawiania (dziecko musi szeroko otwierać buzię); rozpocząć rehabilitację mechanizmu ssania w jego zaburzeniach; podciąć wędzidełko, jeśli są wskazania.

3. Zalecić matce:

Częste karmienia, by piersi nie przepełniały się nadmiernie (problemy z właściwym przystawieniem)
Wywołanie odruchu wypływu pokarmu przed przystawieniem dziecka do piersi np. przez ściągnięcie niewielkiej ilości pokarmu
Rozpoczynanie karmienia od mniej bolesnej piersi
Zmiany pozycji w czasie każdego karmienia, by ciśnienie powstające w czasie ssania było wywierane na różne partie brodawki
Ostrożne odłączanie dziecka od piersi (włożenie palca w kącik ust pomiędzy dziąsła) (Żukowska-Rubik 2006)
Regularne przyjmowanie leków przeciwbólowych (paracetamol w dawce 500 mg co 4-6 godzin, nie przekraczać 4 g/dobę)
Piersi przemywać raz dziennie delikatnym mydłem.

Jako leczenie wspomagające:

Smarowanie brodawek pokarmem po każdym karmieniu (pokarm zawiera czynnik wzrostu naskórka wspomagający gojenie, a także posiada właściwości przeciwbakteryjne), wietrzenie piersi
Maści i kremy przeznaczone do stosowania na brodawki i nie wymagające zmywania, zawierające oczyszczoną, hipoalergiczną lanolinę, dekspantenol, witaminy A, D, E, alantoinę lub inne; aplikuje się je po karmieniach na osuszoną skórę cienką warstwą
Nakładki ochronne (muszle z dużą średnicą otworu w krążku wewnętrznym), które nosi się pomiędzy karmieniami. Biustonosz musi być o rozmiar większy, by nakładka nie uciskała piersi. (Brent 1999)
Ciepłe kompresy z przegotowanej wody (Buchko 1994) lub naparu szałwii (ma działanie ściągające, przeciwzapalne)

Badania naukowe nie rozstrzygnęły do tej pory, który ze sposobów jest najskuteczniejszy, podkreślając znaczenie prawidłowej techniki karmienia w leczeniu bolesności brodawek (Morland-Schultz 2005)

Rany brodawek u większości kobiet goją się w ciągu kilku dni, choć dziecko ssie pierś regularnie. Jeżeli jednak karmienie jest bardzo bolesne, można przerwać je na kilkanaście godzin do kilku dni (zależnie od rozległości ran). (Żukowska-Rubik 2010) Pokarm w tym czasie należy regularnie odciągać (minimum 8 razy w ciągu doby) i podawać dziecku indywidualnie dobraną metodą.

Uwaga! Nie zaleca się rutynowego stosowania kapturka w przypadku poranionych brodawek. U większości matek uzyskuje się szybką poprawę po korekcie techniki karmienia i sposobu ssania. Wskazania do zastosowania kapturka ustala doradca laktacyjny.

Pamiętaj! Karmienie piersią nie powinno być bolesne. Jeżeli jest – trzeba znaleźć przyczynę.

Ćwiczenie

Pani Joanna urodziła synka przed tygodniem. Karmi go piersią co 2 – 3 godziny. Z każdym dniem odczuwa w czasie karmienia coraz silniejszy ból. Na obu brodawkach są ranki pokryte strupkami. Pani Joanna słyszała, że w pierwszych dniach po porodzie karmienie jest bolesne, ale sądziła, że z czasem brodawki hartują się i ból ustępuje. Zgłosiła się do poradni laktacyjnej, bo z powodu silnego bólu nie jest w stanie przystawiać Jasia do piersi. Zastanawia się nad używaniem kapturka, bo powiedziano jej, że karmienie w kapturku trochę mniej boli.

Dowiadujesz się, że pani Joanna karmi Jasia w pozycji leżącej, podparta na łokciu. Najbardziej bolesny jest pierwszy moment karmienia, kiedy Jaś wciąga brodawkę do buzi. Po kilku minutach ból słabnie i tylko dzięki temu pani Joanna jest w stanie dokończyć karmienie. W badaniu piersi stwierdzasz, że są spoiste, wypełnione pokarmem, bez zaczerwienienia, obrzęku i oporów patologicznych (stan piersi typowy dla okresu ustępującego nawału mlecznego); na szczytach obu brodawek stwierdzasz głębokie poranienia ułożone poziomo, pokryte strupami, otoczka jest dość twarda. Nie stwierdzasz cech zakażenia na brodawkach.

Pani Joanna ułożyła się do karmienia na kozetce, tym razem proponujesz, by ramię oparła na podłożu i objęła nim dziecko. Jaś nie otwiera buzi szeroko, pierś łapie płytko. W czasie ssania buzia jest przymknięta, warga dolna nie wywinięta, otoczka pomarszczona.

Co zalecisz pani Joannie?

1…………………………………………………………………………………………

2…………………………………………………………………………………………

3…………………………………………………………………………………………

4…………………………………………………………………………………………

5.…………………………………………………………………………………………

Staraj się zrozumieć uczucia pani Joanny, nie mów, że przesadza, kiedy w jej oczach pojawiają się łzy. W przypadku pani Joanny przyczyną poranienia brodawek jest ewidentnie zła technika karmienia. Pokaż jej, jak może nakarmić w pozycji siedzącej krzyżowej i spod pachy, w pozycji siedzącej łatwiej przystawić dziecko. Dokładnie opisz zasady prawidłowej pozycji i przystawienia. Pokaż matce, jak odciągnąć trochę pokarmu, by zmiękczyć otoczkę. Pomóż przystawić Jasia do piersi, zachęcając go do szerokiego otwarcia buzi. Wprawne przystawienie dziecka do piersi, dzięki czemu może ono prawidłowo ssać pierś, jest zazwyczaj momentem przełomowym, gdyż matka przekonuje się, że można karmić bez bólu. Pozostałe zalecenia wg rozdziału.

Piśmiennictwo:

Mohrbacher N, Stock J. The Breastfeeding Answer Book. La Leche League International. Third edition, 2003.

Morland-Schultz K, Hill PD. Prevention of and therapies for nipple pain: a systematic review. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs. 2005 Jul-Aug;34(4):428-37.

Żukowska-Rubik M. Bolesność i uszkodzenia brodawek sutkowych-przyczyny i postępowanie. Standardy Medyczne, tom 2, nr 4/2005, str:1879-1806.

Ziemer MM, Pigeon JG. Skin changes and pain nipple during the first week of lactation. J obstetr Gynecol Nutrs, 1994

Brent N. Sore nipples in breast-feeding women: a clinical trial of wound dressings vs conventional care. Arch Pediatr Adolesc Med. 1999

Buchko BL, Pugh LC. Comfort measures in breastfeeding primiparous woman. J Obstetr Gynecol Nurs, 1994

Żukowska – Rubik M. Brodawki bolesne i poranione. W: Karmienie piersią. Praca zbiorowa pod redakcją Nehring-Gugulskiej M, Żukowskiej-Rubik M. KUKP. Warszawa 2006

Żukowska – Rubik M. Brodawki bolesne i poranione. W: Problemy w laktacji. Podręcznik dla uczestnika kursu. CNoL Warszawa 2010.