Karmię piersią – mam prawo do leczenia
Nehring-Gugulska Magdalena, Stelmaszuk Patrycja
„Albo Panią leczymy i odstawia Pani dziecko od piersi, albo Pani nie leczymy” – słyszały kiedyś polskie mamy karmiące nazbyt często jak na XXI wiek. Było to stawianie pacjenta przed ciężkim wyborem, a w niektórych schorzeniach, jak np. w zapaleniu piersi czy depresji, wręcz pogarszającym przebieg choroby. Sytuacja sprzed lat poprawiła się, choć pewnie jeszcze takie sytuacje mają miejsce. Z naszej ankiety wynika, że 56% matek karmiących, które potrzebowały świadczeń – otrzymały je. Z prowadzonych w 2017 roku badań lekarzy ginekologów, wynikało, że 97% mam otrzymała leki, które można stosować w laktacji ?
Ale mimo, że wiedza jest obecnie tak łatwo dostępna, dawno zmieniły się rekomendacje towarzystw naukowych, wciąż pokutują stare praktyki. Jednak aż 44% ankietowanych przez nas matek, usłyszało odmowę jakiegoś świadczenia z powodu karmienia dziecka. Dotyczyło to głównie przepisania leku lub podjęcia leczenia, wykonania zabiegu kosmetycznego, stomatologicznego, w niewielkim odsetku, ale jednak – wykonania zabiegu operacyjnego lub szczepienia ochronnego. Zaskoczeniem dla nas jest fakt, że 190 kobiet (8%) nie mogło wykonać badania obrazowego, a przecież jest ono konieczne również w schorzeniach piersi w czasie laktacji.
Wiemy, że zdecydowana większość leków oraz procedur medycznych jest bezpieczna dla dzieci karmionych piersią i nie wymaga przerywania karmienia. Czasem choruje też sam gruczoł piersiowy i trzeba go szybko diagnozować, aby podjąć właściwe leczenie. To samo dotyczy badań profilaktycznych, które powinny być wykonywane w normalnym trybie, bez opóźnień. Lekarz, który ma jakieś wątpliwości w kwestii leczenia kobiety karmiącej piersią, ma możliwość, a wręcz obowiązek, poszukać wiedzy na ten temat. Oto kilka przydatnych linków do artykułów i lekospisów:
Matka karmiąca piersią wymaga leczenia. Medycyna Praktyczna 2018. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/184462,gdy-matka-karmiaca-piersia-wymaga-leczenia
Jak wybrać lek? https://cnol.kobiety.med.pl/pl/leksykon-lekow/jak-wybrac-lek/
Laktacyjny Leksykon Leków http://www.kobiety.med.pl/leki/search.php
Wykonywanie badań obrazowych. https://cnol.kobiety.med.pl/wp-content/uploads/2019/01/Wykonywanie-bada%C5%84-obrazowych_Jasi%C5%84ska.pdf
Leki a depresja. Żukowska-Rubik M. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.1.64.
Niejednokrotnie łatwość propozycji „odstawienia dziecka” z byle powodu wynika z braku świadomości zagrożeń związanych z takim procesem. Przecież nie da się ot tak zahamować laktacji, a potem odbudować. Ponadto jest to niekorzystne dla zdrowia dziecka, nagłe wprowadzanie innego pokarmu opartego na obcych antygenowo białkach nie jest optymalnym sposobem żywienia niemowląt. Dla matki z kolei to duży stres i ryzyko zastoju, zapalenia piersi, osłabienia laktacji. Jeśli już konieczne jest czasowe przerwanie karmienia, choć raptem kilka preparatów tego wymaga, trzeba utrzymać laktację przez odciąganie mleka, a dziecko karmić najlepiej mlekiem zgromadzonym w wcześniej np. z okresu nawału pokarmowego (domowy bank mleka).
Czy wiecie, że kobiety karmiące piersią mają dokładnie takie same prawa do diagnozowania, leczenia oraz profilaktyki jak każdy inny obywatel? Mówi o tym Kodeks Etyki Lekarskiej: „Lekarz powinien zawsze wypełniać swoje obowiązki z poszanowaniem człowieka bez względu na wiek, płeć, rasę, wyposażenie genetyczne, narodowość, wyznanie, przynależność społeczną, sytuację materialną, poglądy polityczne lub inne uwarunkowania.”
Ponadto, zgodnie z artykułem 6. Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Jeżeli lekarz lub ktokolwiek z personelu medycznego odmawia kobiecie wykonania badania, procedury medycznej czy leczenia, powinien podać uzasadnienie swojej decyzji poparte badaniami naukowymi i zaproponować alternatywne postępowanie bezpieczne zarówno dla matki jak i dziecka. Jeśli zaś „zakres tych czynności [zawodowych] przewyższa umiejętności lekarza, wówczas winien się zwrócić do bardziej kompetentnego kolegi” (Kodeks Etyki Lekarskiej). Mama czy jej lekarz może zwrócić się do osoby kompetentnej w tej dziedzinie – w Polsce mamy ponad 1000 medyków specjalizujących się w laktacji. https://cnol.kobiety.med.pl/pl/doradcy-cdl/lista-doradcow/
Inny, ale też ważny problem karmiących mam to stosowanie wobec nich przestarzałych, niczym nie uzasadnionych metod „niby-leczenia”. Pominiemy tu „diety”, bo będą omówione osobno. W ankiecie z roku 2017 odnotowaliśmy, że ściskanie piersi przez personel, aby sprawdzić czy jest tam mleko dotknęło aż 20% matek. Mamy nadzieję, że dziś już nikt tego nie robi. Co za poniżająca czynność, która nic nie wnosi, przecież wyrzut mleka to odruch hormonalny. Wciąż niestety zdarza się błędne postępowanie dotyczące zastojów pokarmu i zapaleń piersi. Stosowanie forsownego, bolesnego masażu piersi jest procedurą przemocową i prowadzącą do poważnych powikłań, przede wszystkim powstania ropnia piersi (w 50% przypadków tak się kończy!). Niestety, mamy karmiące poddane tej, niezgodnej z aktualną wiedzą medyczną procedurze, ciągle trafiają do doradców laktacyjnych – wykonanie bolesnego masażu piersi zgłosiło w naszej ankiecie 130 kobiet (4%). Zważając, że problemy z piersiami dotyczą ok. 10% kobiet w okresie laktacji, to te 4% wygląda słabo. A przecież: „Lekarzowi nie wolno posługiwać́ się̨ metodami uznanymi przez naukę za szkodliwe” – głosi KEL.
Mamo karmiąca piersią, w przeważającej ilości sytuacji otrzymasz fachową pomoc opartą na aktualnej wiedzy i personel pomoże przebrnąć przez trudny okres diagnostyki czy leczenia tak, aby ochronić Ciebie, dziecko i laktację.
Jeśli jednak zdarzy się, że ktoś odmówi Ci świadczeń lub postraszy, że „szkodzisz dziecku”, albo zechce zastosować przestarzałe, szkodliwe metody – poinformuj o swoich prawach i przedyskutuj z personelem inne możliwości działania.
Jeśli Twoja interwencja nie przyniesie efektu albo czujesz, że nie otrzymałaś należytej pomocy medycznej, rozważ skorzystanie z pomocy Rzecznika Praw Pacjenta.
https://www.gov.pl/web/rpp/wizyta-osobista-w-biurze-rzecznika-praw-pacjenta
Gdybyś znalazła się w najtrudniejszej sytuacji możesz złożyć skargę do Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Izby Lekarskiej lub Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych. Również w centrali i oddziałach wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia obecne są specjalne komórki do spraw skarg i wniosków, gdzie pacjent może złożyć pisemną lub ustną skargę związaną z udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej w ramach ubezpieczenia w NFZ.
Wierzymy, że informując spokojnie i jasno o Twoich potrzebach szybko „dogadasz” się z personelem i znajdziecie wspólnie najlepsze rozwiązanie! Powodzenia!
Opr. Lek. Aneta Nagórska, lek. Zuzanna Godyń-Myśliwy, dr n. med. Magdalena Nehring-Gugulska
Konsultacja prawna: mgr Joanna Gugulska-Zygał
Centrum Nauki o Laktacji
Kampania Karmię! Mam prawo!
Maj 2023
